ORIGINAL_ARTICLE
پیامدهای فرهنگی مهاجرت قبایل عرب به ایران تا پایان دوره اموی
با چیرگی تازیان مسلمان بر ایران، عربها با انگیزههای مختلف به این سرزمین وارد شدند و در مناطق و شهرهای آن سکونت یافتند. مسئله این پژوهش پیامدهای فرهنگی است که در نتیجه مهاجرت عربها به ایران به وجود آمد. دوره زمانی مورد بحث در این پژوهش، دورهای حدودا صد ساله یعنی از آغاز فتح ایران در دوره خلفای راشدین تا پایان دوره اموی (132ق.) را در بر میگیرد. روش تحقیق، روشی توصیفیـتحلیلی با استفاده از منابع، مآخذ و پژوهشهای تاریخی بود. مهاجران عرب، افراد و قبایل مختلف با عقاید، افکار و اغراض گوناگون را شامل میشدند. آنان پس از همنشینی و اختلاط با بومیان منشأ تاثیرات بسیاری شدند و از آنان در جنبههای مختلف تاثیر گرفتند. در این پژوهش برخی از مهمترین پیامدهای فرهنگی حضور قبایل عرب در ایران؛ همچون گروش ایرانیان به اسلام، فرهنگ پذیری متقابل، تاثیرات زبانی، نامگذاری عربی، تعصبات قومی اعراب و پیامدهای آن، و اختلافات قبیلهای اعراب در ایران شناسایی و مورد بررسی قرار گرفت.
https://pdtsj.ut.ac.ir/article_70765_109451518d42dad534cdbf39ca40b0c8.pdf
2016-08-22
11
36
مهاجرت
عرب
ایران
فرهنگ
دوره اموی
آذرتاش
آذرنوش
azartasha@yahoo.com
1
استاد بازنشسته دانشگاه تهران
AUTHOR
زهره
دهقان پور
dehghanpour@haeri.ac.ir
2
عضو هیئت علمی گروه ایرانشناسی دانشگاه میبد
AUTHOR
- آذرنوش، آذرتاش، چالش میان فارسی و عربی، تهران: نشر نی، 1385 ش.
1
- ابناثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، بیروت: دار صادر- دار بیروت، 1385ش/1965م.
2
- ابنحوقل نصیبی، ابو قاسم، صوره الارض، لیدن: بریل، م1939، چاپ دوم.
3
- ابنعبد ربه اندلسی، احمد بن محمد، عقد الفرید، بیروت: دار الکتب العلمیه، 1404ﻫ. ق.
4
- ابناعثم، احمد، الفتوح، به کوشش علی شیری، بیروت: دارالاضواء، ط. الأولی، 1411ق/1990م.
5
- ابنمسکویه، ابو علی، تجارب الامم، تحقیق ابوالقاسم امامی، تهران: سروش، ط. الثانیه، 1379ش.
6
- ابوالفرج اصفهانی، الاغانی، بیروت: دار الاحیاء تراث عربی، چاپ اول، 1415ﻫ. ش.
7
- -----------، مقاتل الطالبیین، بیروت: دارالمعرفه، بی تا.
8
- اشپولر، برتولد، تاریخ ایران در قرون نخستین اسلامی، ترجمه جواد فلاطوری(جلد 1) و ترجمه مریم میر احمدی(جلد 2)، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، 1369ش.
9
- باسورث، ادموند کلیفورد، تاریخ سیستان(از آمدن تازیان تا برآمدن دولت صفاریان)، ترجمه حسن انوشه، تهران: امیرکبیر، 1377ش.
10
- بلاذری، احمدبن یحیی، فتوح البلدان، بیروت: دار و مکتبه الهلال، 1998م.
11
- بولت، ریچارد، گروش به اسلام در قرون میانه، ترجمه محمدحسین وقار، تهران: نشر تاریخ ایران، 1364ش.
12
- بیات، علی، «وقفه عند اسباب انتقال الخلافه الاسلامیه من المدینه المنوره الی الکوفه و نتائجه»، مجله العلوم الانسانیه للجمهوریه الاسلامیه الایرانیه، جامعه تربیت مدرس(کلیه العلوم الانسانیه).
13
- بهرامی، شیرین، فعالیتهای تعلیمی و تبلیغی عالمان دینی در سرزمین شرقی خلافت تا پایان قرن دوم هجری(پایان نامه)، دانشگاه تهران دانشکده الهیات و معارف اسلامی(گروه تاریخ و تمدن ملل اسلامی، سال 1384.
14
- تاریخ سیستان، نویسنده ناشناس، به کوشش ملک الشعرای بهار، تهران: کتابخانه زوّار، بیتا.
15
- پطروشفسکی، ایلیا پاولویچ، اسلام در ایران، ترجمه کریم کشاورز، تهران: پیام، چاپ اول، 1350ش.
16
- جاحظ، البیان و التبیین، بیروت: دار و مکتبه الهلال، 1423ه.ق.
17
- جرجی زیدان، تاریخ و تمدن اسلام، جلد 5، ترجمه علی جواهرکلام، تهران: امیرکبیر، 1379ش.
18
- جهشیاری، الوزراء والکتّاب، ترجمه ابوالفضل طباطبائی، تحقیق مصطفی السقّا، ابراهیم الأبیاری و عبدالحفیظ شلبی، بی جا، 1348ش.
19
- خسروی، محمدرضا و علی بیات، «مواجهه جامعه ایرانی در برابر سلطه اعراب مسلمان در سدههای اول و دوم هجری»، فرهنگ، 67؛ پاییز 1387ش.
20
- چُوکْسی، جمشید گرشاسپ، ستیز و سازش، ترجمه نادر میر سعیدی، تهران: ققنوس، 1381ش.
21
- دهقان پور، زهره، مهاجرت قبایل عرب به ایران و پیامدهای آن تا پایان دوره اموی(پایان نامه)، دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران(گروه تاریخ و تمدن ملل اسلامی)، شهریور ماه 1388.
22
- دنت، دانیل، جزیه در اسلام، ترجمه محمدعلی موحد، تبریز: کتابفروشی سروش، بی تا.
23
- دنیل، التون.ل، تاریخ سیاسی و اجتماعی خراسان در زمان حکومت عباسیان، ترجمه مسعود رجبنیا، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، 1367ش.
24
- دینوری، احمد بن داود، اخبارالطوال، تحقیق عبدالمنعم عامر مراجعه جمال الدین شیال، قم: منشورات الرضی، 1368ش.
25
- زرین کوب،عبدالحسین، تاریخ ایران بعد از اسلام، تهران: اداره کل نگارش وزارت آموزش و پرورش، 1343ش.
26
- زنجانی، حبیب الله، مهاجرت، تهران: سمت، 1380ش.
27
- صدیقی، جنبشهای دینی ایرانی در قرنهای دوم و سوم، تهران: پاژنگ، 1372ش.
28
- طبری، محمد بن جریر، تاریخ الرسل و الملوک، بیروت: دارالتراث، ط.الثانیه، 1387ش/1967م
29
- فرای، ریچارد.ن، بخارا دستاورد قرون وسطی، ترجمه محمود محمودی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 1348ش.
30
- ---، ------ (گردآورنده)، تاریخ ایران از فروپاشی دولت ساسانیان تا آمدن سلجوقیان، پژوهش دانشگاه کمبریج، جلد 4، ترجمه حسن انوشه، تهران: امیرکبیر، 1381ش.
31
- ---، ------، عصر زرین فرهنگ ایران، ترجمه مسعود رجبنیا، تهران: سروش، 1358ش.
32
- قمی، حسن بن محمد بن حسن، تاریخ قم، ترجمه حسن بن علی بن حسن بن عبدالملک، تهران: مطبعه مجلس، 1313ش.
33
- گردیزی، عبدالحی بن ضحاک بن محمود، زین الاخبار، تهران: دنیای کتاب، چاپ اول، 1363ش.
34
- گلجان، مهدی، میراث مشترک: نظری اجمالی بر حوزه فرهنگ و تمدن شرق ایران و ماوراءالنهر از کوروش تا تیمور، تهران: امیرکبیر، 1383ش.
35
- لسترنج، گای، جغرافیای تاریخی سرزمینهای خلافت شرقی، ترجمه محمود عرفان، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، 1377ش.
36
- لمتبون، ا.ک.س، مالک و زارع در ایران، ترجمه منوچهر امیری، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی،چاپ اول، 1339ش.
37
- محمدی ملایری، محمد، تاریخ و فرهنگ ایران، تهران: توس، چاپ دوم، 1379.
38
- مسعودی، علی بن حسین، مروج الذهب، قم: دار الهجره، چاپ دوم، 1409ق.
39
- -----، ----------، التنبیه و الاشراف، تصحیح عبدالله اسماعیل الصاوی، قاهره: دارالصلوی، بی تا (افست قم:مؤسسه نشر المنافع الثقافه الاسلامیه).
40
- مفتخری، حسین و حسین زمانی، تاریخ ایران از ورود مسلمانان تا پایان طاهریان، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی (سمت)، 1386ش.
41
- ------، ----، خوارج در ایران (تا اواخر قرن سوم هجری)، تهران: مرکز بازشناسی اسلام و ایران، چاپ اول، 1379ش.
42
- مفتخری، حسین، «جامعه ایرانی در مواجهه با اعراب مسلمان»، فصلنامه تاریخ اسلام، سال چهارم، زمستان 1382ش، شماره مسلسل 16.
43
- مهدی الخطیب، عبدالله، ایران در روزگار اموی، ترجمه محمود رضا افتخارزاده، تهران: رسالت قلم، 1378ش.
44
- نرشخی، محمد بن جعفر، تاریخ بخارا، ترجمه ابونصر احمد بن محمد بن نصر القباوی، تلخیص محمد بن زفر بن عمر، تحقیق محمدتقی مدرس رضوی، تهران: توس، چاپ دوم، 1363ش.
45
- نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، تحقیق: سید موسی شبیری زنجانی، قم: مؤسسه النشر الاسلامی لجماعه المدرسین، 1418ﻫ. ق.
46
- نفیسی، سعید، تاریخ اجتماعی مردم ایران از انقراض ساسانیان تا انقراض امویان، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی، 1342ش.
47
- ولهاوزن، یولیوس، تاریخ الدوله العربیه من الظهور الاسلام الی نهایه الامویه، قاهره: لجنهالتألیف و الترجمه و النشر، ترجمه حسین مونس، 1958م.
48
- هاوتینگ، جرالد، امویان: نخستین دودمان حکومتگر در اسلام، ترجمه عیسی عبدی، تهران: امیرکبیر، 1386ش.
49
- یاقوت حموی، شهاب الدین، معجم البلدان، بیروت: دار صادر، ط.الثانیه، 1995م.
50
- یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب، تاریخ، بیروت: دارصادر، بی تا.
51
--Daniel.E.L, ARAB(III). "Arab Settlements in Iran", EIR, V.II, EDITED BY EHSAN YARSHATER.
52
--SPULER. B., AL-‘ARAB(III)."The Expansion of the Arabs :Iran in Early Islamic Times:The Arab isn Central Asia", EIR, V.II.
53
ORIGINAL_ARTICLE
جغرافیای تاریخی بندر بوشهر
منطقه بوشهر یکی از قدیمترین لنگرگاههای تجاری ایران بوده است. اهمیت تجاری و ارتباطی این منطقه، فراز و نشیبهای زیادی را در تاریخش سبب شده است. بررسی هریک از تحولات رخ داده در بندربوشهر نیازمند آگاهی از جغرافیای تاریخی این بندر و پیشینه تاریخی مکان بروز رویداد است. در نوشتار پیش رو تلاش شده است تحولات رخ داده در این خطه مورد مطالعه قرار گیرد و چشماندازی از گذر زمان بر این منطقه از دوره باستان تا اواخر دوره قاجار ارئه شود. اگرچه بندربوشهر بندری نوبنیاد محسوب میشود و از سده دوازدهم هجری با اقدامات نادرشاه افشار و پس از آن تحت اداره آلمذکور اهمیت سیاسی و اقتصادی فزایندهای یافت، ولی شبهجزیره بوشهر پیشینهای پنج هزارساله دارد که پشتوانهای تاریخی برای بندربوشهر به حساب میآید.
https://pdtsj.ut.ac.ir/article_70768_08b54ee573cb218eaf3bf36df694b59b.pdf
2016-08-22
37
54
بوشهر
جغرافیای تاریخی
نادرشاه افشار
آلمذکور
شیوا
تقوایی زحمتکش
1
کارشناس ارشد تاریخ گرایش مطالعات خلیج فارس دانشگاه تهران
AUTHOR
ابن بلخی، فارسنامه ابن بلخی، شیراز: بنیاد فارس شناسی،1374.
1
استفان رای، گرمون، چالش برای قدرت و ثروت در جنوب ایران، ترجمه حسن زنگنه، قم: همسایه، 1378.
2
اسدپور، حمید، تاریخ اقتصادی و سیاسی خلیج فارس در عصر افشاریه و زندیه، تهران: موسسه تحقیقات و توسعه علوم انسانی،1378.
3
افشار سیستانی، ایرج، پژوهش در نام شهرهای ایران، تهران: روزنه،1378.
4
افشار سیستانی، ایرج، خلیج فارس و کشورهای جنوبی آن، تهران: قلم آشنا،1380.
5
افشار سیستانی، ایرج، نگاهی به بوشهر،ج 1، تهران: نسل دانش،1369) .
6
اقتداری، احمد، آثار شهرهای باستانی سواحل و جزایر خلیج فارس و دریای عمان، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی،1375.
7
آمیه، پیر، تاریخ عیلام، ترجمه شیرین بیانی، تهران: دانشگاه تهران،1349.
8
توکلی مقدم،حسین، وجه تسمیه شهرهای ایران، تهران: میعاد،1375.
9
دشتی، احمد، نگاهی به تاریخچه مدرسه سعادت بوشهر، بوشهر: کنگره بزرگداشت یکصدمین سالگردتاسیس مدرسه سعادت، 1378.
10
دشتی،رضا، تاریخ اقتصادی- اجتماعی بوشهر در دوره قاجاریه با تکیه بر نقش تجار وتجارت، تهران: پازینه،1380.
11
زارعی، بهادر، عبدالصمد دولاح، بوشهر در امنیت ملی اسلامی ایران، تهران: دادگستر،1386.
12
زنده دل، حسن، استان بوشهر، تهران:ایرانگردان،1377.
13
سیوری، راجرز.ام ، خلیج فارس از دوران باستان تا اواخر قرن 18 میلادی، ترجمه حسن زنگنه،بوشهر: مرکز بوشهرشناسی،1377.
14
شهاب الدین عبدالله خوافی، جغرافیای حافظ ابرو، ج2، تهران: میراث مکتوب،1375).
15
شهیدی مازندرانی، حسین، فرهنگ نامهای جغرافیایی باستانی ایران و سرزمینهای همسایه، تهران: بلخ،1391.
16
عبدالامیر، امین، منافع بریتانیا در خلیج فارس، تهران: امیرکبیر، 1370.
17
فلور، ویلم، تاریخ بوشهر از صفویه تا زندیه، ترجمه حسن زنگنه، بوشهر: شروع، 1389.
18
فلور، ویلم، حکومت نادرشاه به روایت منابع هلندی، ترجمه ابوالقاسم سری، تهران: توس، 1368.
19
فلور، ویلم، ظهور و سقوط بوشهر،مترجم حسن زنگنه، تهران: طلوع دانش،1387.
20
لاکهارت، نادرشاه،ناپلئون شرق، سخنرانی دکتر لاکهارت در انجمن همایونی آسیایی لندن، تهران: بنیاد،1369.
21
لسترنج، گی، جغرافیای تاریخی سرزمینهای خلافت شرقی، ترجمه محمود عرفان، تهران: بنگاه ترجمه و نشرکتاب، 1337.
22
لوریمر، ج.ج، راهنمای خلیج فارس تاریخ و جغرافیای بوشهر، ترجمه سید محمدحسن نبوی، شیراز: نویدشیراز، 1379.
23
مارکوات، یوزف، ایرانشهر در جغرافیای بطلمیوس، تهران: طهوری،1383.
24
محمد حسن خان اعتمادالسلطنه، تطبیق لغات جغرافیایی قدیم و جدید ایران،تصحیح میرهاشم محدث، تهران: امیرکبیر،1376.
25
محمدحسین سعادت، تاریخ بوشهر، تصحیح عبدالرسول خیراندیش و عمادالدین شیخ الحکمایی، تهران:میراث مکتوب،1390.
26
مشایخی، عبدالکریم، دایره المعارف بزرگ اسلامی، ج 12، تهران: بنیاد دایرة المعارف بزرگ اسلامی 1374.
27
مینورسکی،ولادیمیر فئودوروویچ، ایران در زمان نادر شاه ، ج 1، ترجمه رشید یاسمی، تهران: دنیای کتاب،1387).
28
نوری زاده بوشهری، اسمعیل، نظری به ایران و خلیج فارسفبی نا، بی تا).
29
وثوقی، محمدباقر، تاریخ خلیج فارس و ممالک همجوار، تهران: سمت،1384.
30
ویلسن، سر آرنولد، تاریخ خلیج فارس ترجمه محمد سعیدی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 1348.
31
مقاله
32
برومند، صفورا «رکود تجاری بوشهر و سواحل شمالی خلیج فارس به روایت اسناد شرکت هند شرقی بریتانیا1800-1790 م» منتشر شده در مجموعه مقالات همایش ملی : نقش اسناد در تاریخ نگاری استان بوشهر،بوشهر: زمزههای روشن،1390.
33
ORIGINAL_ARTICLE
نامههای فتحعلیشاه به همسرس طاووس خانم در حدود سالهای 1238
آنچه در اینجا قصد معرفی آن را داریم، مجموعهای از نامههای فتحعلیشاه قاجار به همسرش طاووس ملقب به تاجالدوله است. این اسناد منحصربهفرد در تاریخ حوزه زنان، حرمسرا و اندرونی شاهان و همچنین در بحث خانواده در عصر قاجار حائز اهمیت است. روایتهای زیادی از تعدد زنان فتحعلیشاه در منابع نقل شده است، به گونهای که شمار آنها در منابع، به شکل متفاوتی ثبت شده است، ولی معمولا بین 800 تا 1000 زن برای وی گزارش شده است. به هر روی هرچه بود اطلاع دقیقی از همه آنها نیست؛ چنانکه صاحب تاریخ ذوالقرنین مینویسد: «بدانکه از بدایت ایّام تکلیف تا هنگام وصول او به مینوى شریف، مخفى نماناد که عدد زوجات آن برگزیده کاینات را در مدّت سنوات پنجاه و پنج سال ایّام تکلیف، خداوند جهان داناست و استعلام این حقیقت خارج از حوصله دانایان توانا». همین امر و شکست وی در جنگهای ایران و روس از او چهره یک پادشاه نالایق و خوشگذران را برای ما بر جای گذاشته است. اما در چنین شرایطی با این تعدد زنان در حرمسرای وی چه میگذشت. مسلما فضایی که در این حرمسرا بین زنان حاکم بود، فضای رقابت و امتیازگیری برای کسب قدرت و نفوذ بیشتر بود. این قدرت یا از نسب قاجاری، یا مادر ولیعهد بودن و یا از توجه و علاقه شاه به آنها برمیآمد. ما نام این زنان را با عنوان سوگلی حرم میشناسیم. آنچه در اینجا ارائه میشود به روشن شدن گوشهای از فضای حاکم بر حرمسرای شاهی کمک میکند؛ اسنادی منحصربهفرد از برخورد شاه با یکی از این زنان قدرتمند و پرنفوذ حرمش یعنی طاووس خانم ملقب به تاجالدوله که تخت طاووس به نام وی نامگذاری شد.
https://pdtsj.ut.ac.ir/article_70769_0f9579d5f775a1bd8a2e2c2e401bf27b.pdf
2016-08-22
55
82
قاجار
اسناد
فتحعلیشاه
زنان
طاووس خانم تاجالدوله
مریم
صدیقی
msedighi.asnad@gmail.com
1
فارغ التحصیل مقطع کارشناسی ارشد در رشته اسناد و مدارک آرشیو و نسخ خطی
AUTHOR
کتابهای چاپی
1
اعتماد السلطنه، محمد حسن خان، خیرات حسان، تهران (چاپ سنگی)، 1305، ج2.
2
جدی، محمد جواد، دانشنامه مهر و حکاکی در ایران، تهران: «متن» و کتابخانه موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، 1392
3
خاورى، میرزا فضل الله شیرازى، تاریخ ذو القرنین، ناصر افشارفر، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى، 1380، ج3.
4
دیانت، ابوالحسن، فرهنگ تاریخی سنجشها و ارزشها، تبریز: انتشارات نیما، 1367
5
عضدالدوله، تاریخ عضدی، به اهتمام حسین کوهی کرمانی، تهران: چاپخانه مظاهری، 1328.
6
قدیانى، عباس، فرهنگ جامع تاریخ ایران، تهران، انتشارات آرون، 1387.
7
کرزن، جورج ناتانیل، ایران و قضیه ایران، ترجمه: غلام على وحید مازندرانى، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، 1380.
8
محبوبی اردکانی، حسین، چهل سال تاریخ ایران، ایرج افشار، تهران: اساطیر، 1374، ج2.
9
مقاله
10
شهاب، سید محمد طاهری، «سجع مهر سلاطین و شاهزادگان و صدور ایران»، مجله وحید، ش 20، مرداد 1344
11
نسخه خطی
12
انصاری اصفهانی، حسن بن علی جابری (1288-1376ق)، آثار حسان در بدایع اشعار نسوان (نسخه خطی)، مجلس شورای اسلامی، ش: 13890
13
محمود میرزای قاجار، تذکره نقل مجلس (نسخه خطی)، کتابخانه ملی، ش: 10184-5
14
ORIGINAL_ARTICLE
کورش یک هخامنشی نبود
https://pdtsj.ut.ac.ir/article_70774_82e3fb1278743379f4e207f493a5c601.pdf
2016-08-22
83
88
ریچارد
نلسون فرای
1
Author
AUTHOR
وزیر
منبری (مترجم)
vazir.menbari@yahoo.com
2
کارشناس ارشد تاریخ ایران باستان، دانشگاه تهران
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
گزارشی از جلسات نقد و بررسی مجموعه «تاریخ جامع ایران»
https://pdtsj.ut.ac.ir/article_70775_d6b3cef3ee72e1ea408b3fdaddb13848.pdf
2016-08-22
89
139
اکرم
کریم زاده اصفهانی
1
دانشجوی دکتری تاریخ ایران اسلامی دانشگاه تهران
AUTHOR