جغرافیای تاریخی حلوان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه تهران

2 گروه تاریخ دانشگاه تهران

چکیده

حلوان نام یکی از شهرهای مهم ایران از اوایل دوره ساسانی تا اواخر عصر ایلخانی است. جغرافی نویسان قدیم این شهر را در اقلیم چهارم ، در آخرین حد جبال و به عنوان دروازه­ی عراق توصیف کرده اند. حلوان در مسیر شاهراه اصلی خراسان- بغداد قرار داشت. در دوره ساسانی علاوه بر موقعیت تجاری و کشاورزی ممتاز از مراکز نظامی نیز به شمار می آمد. این شهر حیات تمدنی خود را بعد از وقفه ای نه چندان طولانی بر اثر حملات مسلمانان، دوباره از سر گرفت و اهمیت خود را باز یافت. علاوه بر لشکرکشی های فاتحان و آشوب های محلی، سوانح طبیعی از جمله  زلزله و بیماری همواره حیات شهر را به مخاطره می انداخت تا اینکه جغرافی­نویسان در اواسط سده هشتم آن را شهری متروک توصیف می کنند. پژوهش کنونی می کوشد تا به گونه ای گذرا با طرح مواردی همچون سوانح طبیعی، موقعیت جغرافیایی، بررسی جمعیتی و قومی تاریخ این شهر را بررسی کند و بفهمد چرا این شهر زمانی آبادان و زمانی دیگر ویران شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Historical Geography of Helwan

نویسندگان [English]

  • Sabah Ghanbari 1
  • Sabah Khosravi zadeh 2
1 University of Tehran
ابن اثیر؛ عزالدین، ( 1420 ه/2000 م)، الکامل، بیروت،  دارصادر، چاپ اول.
ابن رسته؛ احمدبن عمر، (1380 )، الاعلاق النفسیه، ترجمه و تعلیق دکتر حسین قره چانلو، تهران، انتشارات امیر کبیر، چاپ دوم.
ابن حوقل؛ ابوالقاسم محمد، (1345 )، صوره الارض، ترجمه دکتر جعفر شعار، تهران، انتشارات بنیاد فرهنگ ایران، چاپ اول.
ابودلف؛ مسعربن مهلهل، (بی تا)، الرساله­الثانیه، قاهره، عالم الکتاب، چاپ دهم.
اصطخری؛ ابوالسحاق ابراهیم، (1373)، مسالک و ممالک، ترجمه محمد بن اسعد بن عبدالله شوشتری، به کوشش ایرج افشار؛ تهران، مجموعه انتشارات ادبی و تألیف موتوفات دکتر محمود افشار یزدی، چاپ اول.
اعتماد السلطنه؛ محمد حسن خان، (1364)، تاریخ منتظم ناصری، تصحیح دکتر محمد اسماعیل رضوانی، تهران،دنیای کتاب، چاپ اول.
بلاذری؛ احمدبن یحیی، (1364)، فتوح البدان، ترجمه آذرتاش آذرنوش، تهران، انتشارات بنیاد فرهنگ ایران، چاپ اول.
جعفری؛ عباس، گیتاشناسی ایران، (1379)، توسعه جغرافیایی و کارتوگرافی و گیتاشناسی، تهران، چاپ دوم.
جوزجانی؛ منهاج سراج، (1343)، طبقات ناصری، کابل، مطبعه دولتی کابل، چاپ اول.
جیهانی؛ ابوالقاسم بن احمد، (1368)، اشکال العالم، ترجمه علی بن عبدالسلام کاتب، مشهد، شرکت به نشر، انتشارات آستان قدس رضوی، چاپ اول.
حافظ ابرو؛ عبدالله بن لطف الله، (1378)، جغرافیای حافظ ابرو، مقدمه و تصحیح صادق سجادی، تهران، آیینه میراث.
دمرگان؛ ژاک، (1339)، جغرافیای غرب ایران، ترجمه و توضیح دکتر کاظم ودیعی، تبریز، انتشارات چهر، چاپ اول.
راوندی؛ محمدبن علی بن سلیمان (1333)، راحه الصدووآیه­السرور، تهران، کتابفروشی اکبر علمی، چاپ اول.
 
رزم آرا؛ علی، (1320)، جغرافیای نظامی ایران- کرمانشاهان- ، تهران، بی نا، چاپ اول.
طبری؛ تاریخ طبری، (بی تا)، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت،دارالتراث.
قزوینی؛ زکریا بن محمد بن محمود، (1373)، آثار البلاد و اخبار العباد، ترجمه محمد مراد بن عبدالرحمن، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
کریستین سن؛ آرتو، (1377)، ایران در زمان ساسانیان، ترجمه رشید یاسمی، تهران، دنیای کتاب، چاپ نهم.
کمبریج؛ تاریخ کمبریج،(1377)، گردآورنده احسان یارشاطر، ترجمه حسن اندیشه، تهران، امیرکبیر، چاپ اول.
کمری؛ منوچهر و رضا جمشیدی، (1381)، سرپل زهاب در گذر تاریخ، کرمانشاه، چشمه هنر و دانش، چاپ اول.
مستوفی؛ حمدالله، (1362)، نزهه القلوب، به اهتمام لسترنج، تهران، دنیای کتاب، چاپ اول.
مسکویه رازی؛ ابوعلی، (1376)، تجارب الامم، ترجمه علینقی منزوی، انتشارات توس، چاپ اول.
مقدسی؛ مطهربن طاهر، (1374)، آفرینش و تاریخ، مقدمه و ترجمه و تعلیمات، دکتر محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران، آگاه، چاپ اول.
مقدسی؛ ابوعبدالله محمد بن احمد، (1385)، احسن التفاسیم فی معرفه الاقالیم، ترجمه علینقی منزوی، تهران، انتشارات کومش، چاپ اول.
مجدی؛ ملک الکلام، (1382)، سفرنامه، به کوشش محمد طاهر سید زاده هاشمی، تهران، توکلی، چاپ اول.
یا قوت حموی؛ (1375 هـ.ق/1956 م)، یاقوت بن عبدالله، معجم البلدان، بیروت، دار صادر، چاپ اول.
یعقوبی؛ احمدبن ابی واضح، (بی تا)، تاریخ یعقوبی، بیروت، دارالصادر.
ناصرالدین شاه؛ (بی تا)، سفرنامه کربلا و نجف، تهران، انتشارات کتابخانه سنایی.