شورش بر ضد امتیازنامه‌ی تنباکوی شرکت رژی نقطه تحولی هم در مبارزه ضد استعماری مردم ایران و هم در رقابت استعماری دو دولت روسیه و انگلستان در ایران به شمار می‌رود. امتیازنامه رژی به خودی خود اوج نفوذ سیاسی و اقتصادی انگلستان در ایران بود؛ و جنبشی که بر ضد این امتیازنامه برپا شد و به برچیده شدن آن انجامید این نفوذ را به یکباره و به سود روسیه به مقدار زیادی سست کرد. در خیزش بزرگ مردم و علمای ایران بر ضد امتیازنامه تنباکو، روس‌ها نیز با تحریک و آغالش ناراضیان و با توسط برخی عوامل بانفوذ خود در به راه انداختن اعتراض‌ها و یا جهت‌دهی آنها دخالت داشتند. این نوشتار بر آن است که به بررسی و ارزیابی فعالیت‌های روسیه در جنبش تنباکو بپردازد و دامنه‌های تلاش آنها برای تأثیرگذاری بر روند جنبش - بی‌آنکه درباره میزان این تأثیرگذاری رای قاطع بدهد - را بررسی نماید.
)