شکل‌گیری حکومت‌های متقارن در شرق ایران (در قرون اولیه اسلامی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه تاریخ دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی

2 دانشجوی کارشناسی ارشد تاریخ دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی

چکیده

شکل گیری حکومت‌های متقارن در شرق ایران از داستان ها و رموز شیرین تاریخ قرون‌ آغازین ایران اسلامی است، امری که فهم و درک آن علت اصلی نگارش این مقاله شده است. حملات گسترده اعراب غازی و ماجراجو، زمینه های برتری سیاسی خلفای اسلام بر امپراطوری باستانی ایران را فراهم آورد. فارغ از چگونگی این رویداد، ایران که خود پایه گذار بزرگترین امپراطوریهای باستانی بوده، به تحت سلطه و انقیاد خلافت بزرگ اسلامی در آمد. این امرسبب ساز ارتباط، دادو ستد و تعاملات گسترده میان ایران و جهان اسلام شد. در قرون نخستین شاهد گسترش روبه تزاید خلافت جدید هستیم. ایران نیز ازاین قاعده مستثنی نبود، زیرا مشترک در سرنوشتی شد که تاریخ و یا تقدیر برای آن رقم زده بود. اما گسترش امپراطوری با افزایش تعارضات و ایجاد فضای تنفس برای ملل مفتوحه همراه بود. هرچه از عمر حکومت اسلامی و گستره آن می گذشت، حکومتهای محلی ایرانی فرصتی برای ابراز وجود و تبیین دوباره فرهنگ و هویت خویش می یافتند. یکی از مهم ترین مراکز و حوزه های تجلی این اندیشه استقرار حکومتهای متقارن در شرق ایران است. پژوهش کنونی در پی آن است که به این پرسش پاسخ دهد که: چرا این حکومت‌های متقارن عموماً در شرق ایران شکل گرفتند؟ انجام تحقیق مذکور مشخص نمود که شکل گیری حوزه شرق به دلیل مهاجرت نخبگان به شرق ایران و دور بودن موقعیت جغرافیایی آن از مرکز خلافت اسلامی بوده است.

عنوان مقاله [English]

Formation of Symmetrical Governments in East of Iran (In Early Islamic Period)

نویسندگان [English]

  • Fayyaz Zahed 1
  • Younes Sadeghi 2
1
2
ابن اثیر، عزالدین،الکامل،ج7،ترجمه محمد حسین روحانی،(تهران،اساطیر،1370)
ابوالفداء تقویم البلدان،ترجمه عبدالحمید آیتی،( تهران، انتشارات بنیاد فرهنگ ایران،1349)
اثر چند تن از خاورشناسان فرانسوی،تمدن ایرانی، ترجمه دکتر عیسی بهنام،( طهران، انتشارات بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 1337)
اشپولر، برتولد، تاریخ ایران در قرون نخستین اسلامی، ترجمه جواد فلاطوری(تهران، علمی و فرهنگی،1379)ج یک
اصطخری،ابوالسحاق ابراهیم، مسالک وممالک، ترجمه محمد بن اسعد بن عبدالله شوشتری، به کوشش ایرج افشار،( تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، ،1368) چاپ سوم
باسورث، ادموند کلیفورد، تاریخ سیستان، ترجمه حسن انوشه،(تهران، امیر کبیر،1377)
بروکلمان، کارل،تاریخ ملل و دول اسلامی، ترجمه هادی جزایری،(تهران،انتشارات علمی و فرهنگی،1383)
بلاذری، احمد بن یحیی، فتوح البلدان،ترجمه دکتر آذرتاش آذرنوش، 1346، تهران، انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.
زرین کوب، عبدالحسین، دوقرن سکوت،چاپ هیجدهم،(تهران، انتشارات سخن،1383)
طبری، محمد بن جریر،تاریخ طبری،ترجمه ابوالقاسم پاینده،1383،ج3،تهران،اساطیر
گردیزی،ابوسعید،زین الخبار،به کوشش عبدالحمید حبیبی،1347،تهران،بی نا
لسترنج، جغرافیای تاریخی سرزمین‌های خلافت شرقی، ترجمه محمود عرفان، چاپ دوم(تهران، علمی و فرهنگی،1364)
لوبون، گوستاو، تاریخ تمدن اسلام و عرب، ترجمه سید محمد تقی فخردایی گیلانی،( تهران، افراسیاب،1380)
متز، آدام، تمدن اسلامی در قرن چهارم هجری، ترجمه علیرضا ذکاوتی قراگزلو(تهران، امیر کبیر، 1388)
مسعودی،علی بن حسین،التنبیه الاشراف،ترجمه ابوالقاسم پاینده،1349،تهران،انتشارات بنگاه ترجمه و نشر کتاب
مفتخری، حسین،مهاجرت قبایل عرب به ایران در قرون نخستین اسلامی و پیامدهای آن از منظر جغرافیای تاریخی،ماهنامه تاریخ و جغرافیا، سال سوم، شماره هفتم، اردیبهشت 1379
نرشخی، ابوبکر محمد بن جعفر،تاریخ بخارا،ترجمه ابونصراحمدبن محمدبن نصرالقباوی،تلخیص محمد بن زفربن عمر،تصحیح،مدرس رضوی،1351،تهران،انتشارات بنیاد فرهنگ ایران
نفیسی، سعید،تاریخ خاندان طاهری،1335،تهران،بی نا
ورهرام،غلامرضا،تاریخ آسیای مرکزی در دوران اسلامی،1372،مشهد،بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی
یعقوبی،احمد بن ابی یعقوب، تاریخ یعقوبی، به کوشش محمد ابراهیم آیتی،( تهران،1342)