تحلیل منازعات مذهبی نیشابور در عهد سلجوقیان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 ریاست دانشگاه پیام نور کوهدشت

2 مدرس تاریخ دانشگاه پیام نور ایلام

3 کارشناس ارشد تاریخ ایران اسلامی

چکیده

وجود فرقه­ها و مکاتب مختلف در نیشابور در عهد سلجوقیان باعث رونق مناظرات اعتقادی و منازعات مذهبی زیادی شده بود. در خراسان، طیف وسیعی از بحث­ها، همانند سؤالاتی درباره­ی آزادی عمل مشروع، تبیین عبادت زاهدانه و این که آیا سود مادّی در تضادّ، با تقوای راستین است یا نه، در جریان بود. در نیشابور، شافعیان، حنفیان، کرّامیان و دیگر فرقه­ها، در مورد مسائل مذکور با یکدیگر توافق نظر نداشتند و رقابتی خصمانه برای کسب قدرت سیاسی و اجتماعی بین آنان وجود داشت. این چالش­ها و برخوردها به جای این که زمینه­ی توسعه­ی عقلانیّت و معنویّت را در جامعه فراهم کند، آن را به سوی انحطاط کشاند. این مقاله در جستجوی یافتن پاسخی مناسب برای این پرسش است که دلیل اصلی و واقعی منازعات و کشمکش بین فرقه­های مختلف نیشابور در عهد سلجوقیان چه بود؟ از نظر نگارندگان این مقاله، مذهب حنفی، مذهب مورد پذیرش حکومت و بیش­تر مناصب بالای حکومتی، باعث تعارضات عمیقی در میان عموم مردم شده بود؛ همین عامل باعث زد و خوردهای اجتماعی در میان توده­ی مردم شد.
تاکنون تحقیقی جامع در این زمینه صورت نگرفته است. بنابراین پژوهش در این زمینه ضروری به نظر می­رسد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analysis of Religious Conflicts in Seljuqs Era

نویسندگان [English]

  • Ali Geravand 1
  • Mozafar Ali Dady Garavand 2
  • Hadi Hagh Nazari 3
1 – ابن­اثیر، علی­بن­محمّد،(1385)، الکامل، مترجم:محمّد حسین روحانی، تهران: نشر اساطیر.
2 - ابن جوزی، عبدالرحمان­بن­علی،(1415ق)، المنتظم فی تواریخ­الملوک والامم، بیروت: دارالفکر.
3 - ابن عساکر،(1399ق)، تبیین کذب­المفتری فیما نسب الی الامام­ابی­الحسن­الاشعری، دمشق: دارالفکر، چاپ دوم.
4 - ابن فندق، علی­بن­زید­بیهقی، (1342)، تاریخ بیهق، مترجم: بهمنیار، تهران: انتشارات علمی.
5 - باسورت، ادموند کلیفورد، (1381)، تاریخ غزنویان، مترجم: حسن انوشه، تهران:امیرکبیر.
6 - بغدادی، ابومنصور عبدالقادر، (1367)، الفرق بین الفرق، مترجم: محمّد جواد مشکور، تهران: اشراقی.
7 - بنداری اصفهانی، (1336)، تاریخ سلسله­ی سلجوقی، مترجم: محمّد حسین جلیلی، تهران: فرهنگ ایران.
8 - بیهقی،ابوالفضل، (1350)، تاریخ بیهقی، مصحّح: علی اکبر فیّاض، مشهد: دانشگاه فردوسی‏ مشهد.
9 - پیگولوسکایا و دیگران، (1372)، تاریخ ایران از دوره­ی باستان تا سده­ی هجدهم میلادی، تهران: امیرکبیر.
10 - جعفریان، رسول، (1386)، تاریخ تشیّع، تهران: نشر علم.
11 - حاکم نیشابوری، ابوعبدالله، (1375)، تاریخ نیشابور، مترجم: خلیفه نیشابوری، مصحّح: شفیعی کدکنی، تهران: نشر آگاه.
12 - ذهبی، (1411)، تاریخ اسلام، بی جا: دارالکتاب العربی.
 
13 - راوندی، محمّد­بن­علی بن سلیمان، (1346)، الراحه­الصدور و آیه­السرور، مصحّح: محمّد اقبال، تهران: امیر کبیر.
14 – زرّین­کوب، عبدالحسین، (1369)، ارزش میراث صوفیه، تهران: امیرکبیر.
15 - سبکی، (بی تا)، طبقات­الشافعیه، بیروت: دارالمعرفه، چاپ دوم.
16 – شبانکاره­ای، محمّد، (1363)، مجمع­الانساب، مصحّح: میرهاشم محدّث، تهران: امیرکبیر.
17 - فرای، ر. ن، (1383)، تاریخ ایران(کمبریج)، مترجم: حسن انوشه، تهران: امیرکبیر.
18 - القزوینی، عبداللّه­الطیف، (1366)، آثار­البلاد و اخبار­العباد، مترجم: عبد­الرحمن شرفکندی، تهران: مؤسّسه­ی علمی اندیشه­ی جوان.
19 - قزوینی رازی، عبدالجلیل، (1358)، النقض، مصحّح: میر جلال­الدّین محدّث، تهران: بی نا.
20 - گروسه، رنه، (1353)، امپراطوری صحرانوردان، مترجم: عبدالحسین میکده، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
21 - لمبتن، آ. ن، (1372)، تداوم و تحوّل در تاریخ ایران میانه، مترجم: آژند، تهران: نشر نی.
22 - لوکونین، گ، (1350)، تمدّن ایران ساسانی، مترجم: عنایت الله رضا، تهران: بی نا.
23 - مادلونگ، ویلفرد،(1370)، تاریخ فرقه­های اسلامی، مترجم: ابوالقاسم بشری، تهران: انتشارات اساطیر.
24 – محمّد­بن­منوّر، ابی سعید­ابی­طاهر­ابی­سعید­ابی­الخیر، (1354)، اسرار­التوحید فی مقامات شیخ ابی سعید، به اهتمام: ذبیح الله صفا، تهران: امیر کبیر.
25 - مقدسی، ابوعبدالله محمّد، (1361)، احسن­التقاسیم فی معرفه­الاقالیم، مترجم: منزوی، تهران: شرکت مترجمان ایران.
26 – نظام­الملک، ابوحسن­علی­طوسی، (1340)، سیر­الملوک (سیاست نامه)، به اهتمام: هیوبرت داک، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
27 - نیشابوری، ظهیری­الدّین، (1332)، سلجوقنامه، تهران: کلاله‏ خاور.
28 - هروی، سیف­بن­محمّد­بن­یعقوب، (بی تا)، تاریخ نامه­ی هرات، مصحّح: محمّد زبیر صدیقی، تهران: خیام.
29 – مجلّه­ی معارف، دوره­ی اوّل، شماره 3.