تأثیر شرایط اجتماعی بر مرجعیت عرف در اندیشه ابوحنیفه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد تاریخ اسلام دانشگاه الزهرا

2 کارشناسی ارشد تاریخ اسلام دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

در آثار پژوهشگران معاصر ، عرف یکی از منابع و روشهای فقهی ابوحنیفه بشمار می آید . تعریفی که آنها از این اصطلاح ارائه کرده اند با اندیشه ابوحنیفه تطابق چندانی ندارد . دغدغه اصلی در این پژوهش چگونگی تجلی و ظهور عرف در اندیشه ابوحنیفه است . شاخصه اصلی شرایط اجتماعی زمان ابوحنیفه ، کنشهای  متقابل اجتماعی است بهمین جهت تأثیر آن بر مرجعیت عرف در اندیشه ابوحنیفه  اهمیت ویژه ای دارد که با رویکرد تحلیلی بررسی شده است . اصطلاح عرف در اندیشه ابوحنیفه معنایی متفاوت با معنای متداول امروزی دارد . منابع و روشهای فقهی ابوحنیفه با زنجیره عقل باهم مرتبط می شوند که کمک می کنند تا عرف صحیح بعنوان الگوی عمل و فعل افراد جامعه ، بصورت پویا جایگزین عرف فاسد شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Effect of Social Conditions on Customary Authority in Abu Hanifa's Thought

نویسندگان [English]

  • Mahboubeh Hami 1
  • Leyla Amini 2
آبرکرامبی ، نیکلاس ، فرهنگ جامعه شناسی ، ترجمه:حسن پویان ، نشر چاپ بخش ، چ.،1 ، 1367 .
ابن طقطقی ، محمدبن علی ، تاریخ فخری ، ترجمه:محمدوحیدگلپایگانی ، زیرنظر احسان یارشاطر ، تهران ، بنگاه ترجمه و نشر کتاب ، 1350 .
ابن عبدالبر ، یوسف بن عبدالله ، الإنتقاء فی فضائل الثلاثه الأئمه الفقها ، القاهره ، مکتبه القدسی ، 1350 .
ابن نجیم ، الشیخ زین العابدین بن ابراهیم ، الاشباه و النظائر علی مذهب ابی حنیفه ، بتحقیق:عادل سعد ، بی جا ، المکتبه التوفیفیه ، بی تا .
ابن منظور ، لسان العرب ، ج.،9، بیروت ، دارالحیاءالتراث العربی ، 1408 .
ابوزهره ، محمد ، تاریخ مذاهب اسلامی ، علیرضا ایمانی ، بی جا ، مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب ، چ.،1 ، 1384 .
ابویوسف ، یعقوب بن ابراهیم ، اختلاف ابی حنیفه و ابن ابی لیلا ، تصحیح: ابوالوفا الافغانی ، هند ، حیدرآباددکن ، 1357.
ابویوسف ، یعقوب بن ابراهیم ، الخراج ، ترجمه: میرعلی اصغر شعاع ، بیجا ، مدیریت جریده ثروت وزارت مالیه ، 1335 .
بغدادی ، ابومنصورعبدالقاهر ، الفرق بین الفرق ، ترجمه: محمدجوادمشکور ،تهران ، امیرکبیر ، چ.،2 ، 1344 .
پاکتچی ، احمد ، مجموعه مقالات (مقاله سوم:خطوط کلی در استنباطهای فقهی و اصولی امام ابوحنیفه) ، بی جا ، بی نا ، بی تا .
الحسینی ، السیدنذیر ، نظریه العرف بین الشریعه و القانون ، بی جا ، المرکز العالمی للدراسات الاسلامیه ، مطبعه الاولی ، 1427 .
الحنبلی ، ابن عماد ، شذرات الذهب فی اخبار من ذهب ، بیروت ، دارالتراث العربی ، بی تا .
خمینی ، سیدحسن ، فرهنگ جامع فرق اسلامی ، تهران ، اطلاعات ، چ.،1 ، 1389 .
رازی ، ابوحاتم ، گرایشهاومذاهب اسلامی در سه قرن نخست هجری ، علی آقانوری ، بی جا ، مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب ، چ.، 1 ، 1382 .
رضایی ، جمیله ، "رفتارشناسی نخبگان فرهنگی عصراموی" ، استادراهنما: دکتر علیمحمدولوی ، دانشگاه الزهرا ، 1388.
ساروخانی ، باقر ، دایره المعارف علوم اجتماعی ، تهران ، نشر کیهان ، چ.، 1 ، 1370 .
سزگین ، فؤاد ، تاریخ نگارشهای عربی ، تهران ، خانه کتاب ،  چ.،1 ، 1380 .
شاخت ، یوزف ، دیباچه ای بر فقه اسلامی ، اسدالله نوری ، تهران ، هرمس ، چ.، 1 ، 1388 .
شهرستانی ، ابوالفتوح محمدبن عبدالکریم ، الملل و النحل ، تصحیح: محمدرضا نائینی ، تهران ، انتشارات اقبال ، 1350 .
الشیبانی ، محمدبن حسن ، الجامع الکبیر ، ابوالوفا الافغانی ، هند ، حیدرآباددکن ، مطبعه الاستقامه ، الطبعه الاولی ، 1356 ه ق .
صابری ، حسین ، تاریخ فرق اسلامی ، تهران ، انتشارات سمت ، چ.،2 ، بی تا .
صابری ، حسین ، فقه و مصالح عرفی ، قم ، مؤسسه بوستان کتاب ، چ.، 1 ، 1384 .
طبری ، محمدبن جریر ، تاریخ الأمم و الملوک ، بیروت ، مؤسسه عزالدین ، الطبعه الثانیه ، 1407 .
عاشق اللهی بلندشهری ، مولانا محمد ، وصایای امام اعظم ابوحنیفه ، ترجمه: عبدالله حیدری ، بی جا ، نشر شیخ الاسلام احمدجام ، چ.،4 ، 1387 .
عطارنیشابوری ، فریدالدین ، تذکره الاولیاء ، تصحیح : رنولدالین نیکلسون ، تهران ، نشر علم ، چ.،1 ، 1384 .
علیدوست ، ابوالقاسم ، فقه و عرف ، تهران ، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی ، چ.،1 ، 1384 .
فیرحی ، داود ، قدرت دانش و مشروعیت در اسلام ، تهران ، نشر نی ، چ.، 9 ، 1388 .
القاری ، علی بن سلطان محمد ، شرح فقه الاکبر ، استانبول ، مطبعه عثمانیه ، 1303 . قرائی مقدم ، امان الله ، مبانی جامعه شناسی ، بی جا ، نشرابجد ، چ.،3 ، 1381 .
کاتوزیان ، ناصر ، مقدمه علم حقوق و مطالعه در نظام حقوقی ایران ، بی جا ، شرکت سهامی انتشار ، چ.،57 ، 1386 .
مادلونگ ، ویلفرد ، مکتبها و فرقه های اسلامی در سده های میانه ، ترجمه: جوادقاسمی ، تهران ، آستان قدس رضوی ، چ.،1 ، 1375 .
الماوردی ، ابوالحسن علی ، تسهیل النظر و تعجیل الظفر ، تحقیق : رضوان السید ، بیروت ، دارالعلوم العربیه ، الطبعه الاولی ، 1987 م .
محمدی ، ابوالحسن ، مبانی استنباط حقوق اسلامی (اصول فقه) ، تهران ، دانشگاه تهران ، چ.،47 ، 1391 .
مدنی ، سیدجلال الدین ، حقوق مدنی ، ج.،1 ، بی جا ، انتشارات پایدار ، چ.،7 ، 1391 .
مرتضوی ، مولوی محمدصدیق ، گزیده ای درمورد اندیشه فقهی و عقیده امام ابوحنیفه (فقه اکبر) ، بی جا ، نشر خواجه عبدالله انصاری ، چ.،1 ، 1389 .
مسکویه رازی ، ابوعلی ، تجارب الأمم ، الجزءالثالث ، الدکتورابوالقاسم امامی ، تهران ، دارسروش ، الطبعه الاولی ، 1421 ه ق/1379 ه ش .
مشکور ، محمدجواد ، فرهنگ فرق اسلامی ، بامقدمه : کاظم مدیرشانه چی ، تهران ، آستان قدس رضوی ، چ.،3، 1375.
نوبختی ، حسن بن موسی ، فرق الشیعه ، محمدجوادمشکور ، تهران ، بی نا ، چ.،2 ، 1381 .
یعقوبی ، ابن واضح ، تاریخ الیعقوبی ، تحقیق: عبدالامیرمهنا ، بیروت ، مؤسسه الأعلی للمطبوعات ، الطبعه الاولی ، 1413.