اوضاع فرهنگی عصر امام محمد باقر (ع)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف آباد

2 کارشناس ارشد تاریخ اسلام دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف آباد

چکیده

امام باقر (ع) پس از پدرش امام سجاد (ع) بین سالهای (114-95هجری) امامت شیعیان را به عهده داشتند. اوضاع سیاسی جامعه به گونه ای بود که امام سیاست تقیه را اتخاذ کردند و مبارزه فرهنگی و علمی را به اقدامات سیاسی ترجیح دادند. به لحاظ فرهنگی جامعه ای که امام با آن مواجه بود درگیر جریانات فکری متناقض و فرقه های متفاوتی همچون خوارج, موجئه, معتزله و از طرفی رسوخ و نشر اسرائیلیات بوده است. این عوامل موجب شد امام مواضع مدبرانه و صحیحی در برابر این جریانات فکری اتخاذ کند و پاسخگوی سوالات و شبهات مردم باشد. این مقاله پس از معرفی مختصر زندگی نامه امام باقر (ع) به دنبال پاسخ به این سوال است که جامعه آنروز به لحاظ فرهنگی در چه اوضاعی بوده است؟ و به برخی راهکارهای امام باقر(ع) دراعتلای فرهنگی جامعه می پردازد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Cultural conditions of Imam Muhammad Baqir

نویسندگان [English]

  • Naser Jadidy 1
  • Touba Moheby 2
چکیده [English]

Imam Baqir (peace be upon him)was responsible to imamate to the Shias after Imam Sajjad (peace be upon him) between (114-95 AH) .the political condition was such that Imam adopted dissimulation policy and prefered cultural and scientific struggle rather than political activities. Culturally Imam engaged with the community that involve conflicting thoughts and different sects, Such as Khavareje, Mouje, Mu'tazilite and in the other hand penetration and development of Israelites. These factors cause imam to adopt true and prudent attitudes against these thought currents and respond to questions and ambiguities of people.After brief introduction of Imam Baqir (peace be upon him), this article tries to answer the following question :how was the condition of community in those days culturally? And presented some guidelines of Imam Baqir(peace be upon him) to promote community culturally.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Imam Baqir (peace be upon him)
  • cultural conditions
  • Umayyad
  • Shia
ابن خلکان، ابی العباس احمد بن محمد بن ابراهیم بن ابی بکر، (1419 ه)، وفیات الاعیان و انیاء ابناءالزمان، بیروت، داراکتب العلمیه، الجزء الرابع، الطبعه الاولی.
ابن خیاط، عمر و خلیفه، (1414ه)، طبقات، بیروت، دارالفکر.
ابن سعد، محمد بن سعد کاتب و اقدی، (1375)، طبقات، ترجمه محمود مهدوی دامغانی، تهران، انتشارات فرهنگ و اندیشه، جلدهای اول و دوم و پنجم.
احمدیان، عبدالله، (1381)، سیر تحلیلی کلام اهل سنت، تهران نشر احسان.
احمدی، حمید، ( 1390)، تاریخ امامان شیعه، قم، دفتر نشر معارف.
اشعری، ابوالجسن علی ابن اسماعیل، (1362)، مقالات الاسلامیین و اختلاف المسلمین،ترجمه محسن مؤیدی، تهران، چاپ سپهر.
اصفهانی، ابوالفرج، (1380)، مقاتل الطالبین، ترجمه هاشم رسولی محلاتی، تهران نشر فرهنگ اسلامی.
ادیب، عادل، (1366) زندگانی تحلیلی پیشوایان ما، ترجمه اسدالله مبشری، بی جا،دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ پنجم.
 
البرقی، احمد بن محمد بن خالد، (1413ه.ق) ؛ المحاسن، قم، للمجمع العالمیلاهل البیت (ع) الجزء الاول.
بغدادی، ابومنصور عبدالقاهر، (1367)، الفرق بین الفرق، ترجمه محمد جواد مشکور، تهران، ناشر کتابفروشی اشراقی، چاپ چهارم.
الجاحظ، عمر و بن بحر، بی تا، البیان و التبیین، قاهره، بی نا، المجلد الثانی
جعفریان، رسول، (1371)، مرجئه تاریخ و اندیشه، قم، نشر خرم.
----------، (1372) تاریخ سیاسی اسلام، تهران، سازمان چاپ و انتشارات، چاپ دوم.
خمینی، سید حسن، (1390)، فرهنگ جامع فرق اسلامی، تهران، انتشارات اطلاعات، جلد اول، چاپ دوم.
تستری، محمد تقی، (1410 ه.ق ) قاموس الرجال، موسسه النشراسلامی، الطبعه الثانیه، جلد یازدهم
ترابی، احمد، (1385)،امام باقر (ع) جلوه امامت در افق دانش، مشهد، بنیاد پژوهشهای اسلامی، چاپ سوم.
ذهبی، ابوعبدالله شمس الدین، (1388ه)،تذکره الحفاظ، بی جا، بی نا، الجزء الاول،الطبعه الرابعه.
شبلنجی، مومن بن حسن مومن، بی تا، نورالابصار فی مناقب آل بیت النبی امختار (ص)، بی جا منشورات الشریف الرضی.
شریف القرشی، باقر، (1397ه)، حیاه الامام الباقر (ع)، النجف الاشرف دارالکتب العلمیه، الجزء الاول، الطبعه الاولی.
شهرستانی، ابوالفتح محمد بن عبدالکریم، (1373)، ملل و نحل، ترجمه خالقداد هاشمی، تهران، نشر اقبال، چاپ چهارم، جلد اول.
صباغی، یوسف، (1372) بررسی رجال صحیحین، بی جا، بی نا، جلد اول.
طقوش، محمد سهیل، (1386)، دولت امویان، ترجمه حجت الله جودکی، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
 
طبری، ابی جعفر محمد بن جریر، ( 1375)، تاریخ الامم و الملوک، ترجمه ابوالقاسم پاینده، چاپ چهارم، جلدهای چهارم پنجم، هشتم و نهم.
طبری، لابی جعفر محمد بن جریر بن رستم، (1408 ه)،دلائل الامامه، بیروت موسسه الاعلم المطبوعات، الطبعه الثانیه.
عطوان، حسین، (1371)، فرقه های اسلامی در سرزمین شام، ترجمه حمیدرضا شیخی، مشهد ؛ بنیاد پژوهشهای آستان قدس رشوی.
فصلنامه تاریخ پژوهشی(1390) ، مجله انجمن علمی گروه تاریخ دانشگاه فردوسی – مشهد ) شماره 47-46، بررسی تاریخ خوارج ازارقه.
کلینی، محمد بن یعقوب، (1372ه.ش )،اصول کافی، ترجمه آیت الله محمد باقر کمره ای، بی تا، انتشارات اسوه، چاپ دوم، جلدهای اول، سوم، ،پنجم، هشتم 
کلینی، محمد بن یعقوب، (1411ه)؛ روضه کافی، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات
مجلسی، محمد باقر، (1394 ق )،بحارالانوار، طهران، المکتله اسلامیه، مجلدات 21،33
محقق الکاظمی، (1316 ق )،کشف القناء فی حجیه الاجماع، تهران، بی نا.
مدرسی، علامه محمد تقی، (1414)، النبی و اهل بیته (ع)، بیروت، دارالکلمه الطیبه، الجزء الثانی، الطبعه الاولی.
مسعودی، ابوالحسن علی بن حسین، (1349) التنبیه و الاشراف، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران، بنگاه نشر و ترجمه کتاب.
مادلونگ، ویلفرد، (1377)، فرقه های اسلامی، ترجمه ابوالقاسم ستری، تهران، انتشارات اساطیر، چاپ دوم.
محمدی اشتهاردی، محمد، (1374)،نگاهی بر زندگی امام باقر (ع)، تهران، نظر مطهر.
مشکور، محمد جواد، (2535ش)،تاریخ شیعه و فرقه های اسلام تا قرن چهارم، تهران، چاپ افست.
منتظرالقائم، اصغر، (1384) تاریخ امامت، قم، نشر معارف، چاپ سوم.
النیسابوری، محمد بن القتال، (1375)،روضه الواعظین، قم، الشریف الرضی
ولهوزن، یولیوس، (1275): تاریخ سیاسی صدر اسلام (شیعه و خوارج)، ترجمه محمودرضا، افتخارزاده، قم، دفتر نشر معارف اسلامی.
یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب، تاریخ یعقوبی، ترجمه محمد ابراهیم آیتی، بی جا، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، جلد دوم.
شیخ مفید،بیتا جلد 2 /154.