اوضاع اقتصادی ایلخانیان در عصر گیخاتو (۶۹۰-۶۹۴ ه ق)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه تاریخ دانشگاه فردوسی مشهد

2 کارشناس ارشد تاریخ ایران دوره اسلامی

3 کارشناسی ارشد تاریخ ایران دوره اسلامی

چکیده

دورۀ تقریباً چهار ساله ایلخانی گیخاتو، بحران مالی و نابسامانی در امور اقتصادی به همراه داشت. وی به امور مهم کشور اهمیت چندانی نمی داد و بیشتر اوقات به خوشگذرانی
می پرداخت. از این رو، اداره اوضاع مملکت در دست امیران و به ویژه وزیرش، صدرالدین زنجانی، قرار داشت. بذل و بخشش های بی رویه گیخاتو و صدرالدین، به همراه شیوع بیماری دامی به نام «یوت» و وضعیت نابسامان مالیاتی، خزانه دولتی را با مشکل مواجه کرده بود. کوشش های صدرالدین برای پر کردن خزانه، انتشار چاو-پول کاغذی- را به دنبال داشت؛ که این مساله اوضاع اقتصادی را وخیم تر کرد. وضعیت مالیاتها که درست تقویم نشده بود، بر اوضاع کشاورزی، بازرگانی و تجارت تأثیر منفی گذاشت. اگر وضعیت مالی، پولی، تجارت و بازرگانی و کشاورزی را از مؤلفه های اقتصاد بدانیم؛ در دورۀ مورد بحث، به علت عدم توجه به این مؤلفه ها، اقتصاد ایران با بحران مواجه بود. این کار بر آن است تا اوضاع اقتصادی دوره گیخاتو را با شیوه پژوهش تاریخی بررسی کند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Ilkhanids economic situations in Gikhatu period(690-694 hijri)

نویسندگان [English]

  • javad Abbasi 1
  • Jalil Ghassabi Gaz Koh 2
  • Mohammad Reza Beheshti 3
1
2
3
چکیده [English]

The period , about four years ,of Gikhatu , included financial crisis and disturbance in economic affairs.He didn’t emphasized government important affairs and lived in pleasure more of the time.so , managing country situations was in emirs hand specially his minister Sadr Aldin Zanjani.Gikhatu and Sadr Aldin Zanjani giving generously with outbreak an animal disease as "UT" and taxation bad situation had met governmental treasury with problem.Sadr Aldin efforts for filling treasury led to "CHAV"publication that this affair made more serious economic affairs.Taxes situation that hadn't been appraised exactly,had negative effect in agriculture situation , trade and if we know financial situation, trade and agriculture as economic instances, the period in question because of none of attention to these distances,Iran economy encountered with intense crisis.This work wants to consider economic affairs in Gikhatu period with historic search.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ilkhanan
  • Economy
  • Gikhatu
  • Sadr Aldin Zanjani
  • CHAV
آقسرای، محمودبن محمد(1362) مسامرة‌الاخبار و مسایرة‌الاخیار، تصحیح عثمان توران، تهران: انتشارات اساطیر.
ابن اثیر، عزالدین علی(1355) الکامل، ترجمه ابوالقاسم حالت، تهران: موسسه مطبوعاتی علمی.
ابن زرکوب، ابوالعباس معین‌الدین احمد(1350) شیرازنامه، به کوشش اسماعیل واعظ جوادی، تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.
ابن بطوطه(1370) سفرنامه، ترجمه محمدعلی موحد، تهران: انتشارات آگاه.
ابن فوطی، کمال‌الدین عبدالرزاق بن احمد(1381) الحوادث الجامعه، ترجمه ی عبدالمحمدآیتی، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
اشپولر، برتولد(1351) تاریخ مغول در ایران، ترجمه ی محمود میرآفتاب، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
اصفهانیان، داوود(1357) «چاو نخستین پول کاغذی در ایران» مجله ی تاریخ و تحقیقات ایران شناسی، سال سیزدهم، مرداد و شهریور 57، تهران.
اقبال، عباس(1356) تاریخ مفصل ایران، تهران: امیرکبیر، ج 1.
افلاکی العارفی، شمس الدین(1362) مناقب العارفین، تصحیح تحسین یازیجی، تهران: انتشارات دنیای کتاب، 2ج.
بیانی، شیرین(1371) دین و دولت در ایران عهد مغول، تهران، مرکز نشر دانشگاهی، ج 2 و 3.
پطرو شفسکی، ای. ب و دیگران(1366) تاریخ اجتماعی و اقتصادی ایران در دوره مغول، ترجمه ی یعقوب آژند، تهران: انتشارات اطلاعات.
پطروشفسکی، ای. ب (1381) «اوضاع اجتماعی و اقتصادی ایران در دوره ایلخانان»، تاریخ ایران کمبریج، ترجمه ی حسن انوشه، تهران: انتشارات امیرکبیر، ج5.
جوزجانی، منهاج سراج(1363) طبقات ناصری، تصحیح عبدالحی حبیبی، تهران، دنیای کتاب.
جوینی، علاءالدین عطاملک(1388) تاریخ جهانگشای، تصحیح محمد قزوینی تهران: انتشارات نگاه.
حسینی فسایی، میرزاحسن(1367) فارسنامه ناصری، تصحیح منصور رستگار فسایی، تهران: امیرکبیر.
خواندمیر، غیاث‌الدین بن همام الدین حسینی(1362) حبیب‌السیر فی اخبار تاریخ بشر، زیر نظر محمد دبیر سیاقی، تهران: کتابفروشی خیام، ج 3.
ــــــــــــــــــــــــــــ(1355) دستورالوزراء، تصحیح سعید نفیسی، تهران: انتشارات اقبال.
رجب‌زاده، هاشم(1355) آیین کشورداری در عهد وزارت رشیدالدین فضل‌الله همدانی، تهران: انتشارات توس.
رضوی، ابوالفضل(1388) شهر، سیاست و اقتصاد در عصر ایلخانان، تهران: امیرکبیر
سیفی هروی، سیف‌بن محمد(1381) تاریخ‌نامه هرات، به کوشش محمد آصف فکرت، تهران: انتشارات ادبی و تاریخی.
شبانکاره‌‌ای، محمدبن محمد(1363) مجمع‌الانساب، تصحیح میرهاشم محدث تهران: امیرکبیر.
قزوینی، زکریابن محمدبن محمود(1366) آثارالبلاد و اخبارالعباد، ترجمه ی عبدالرحمن شه فکندی، تهران: موسس علمی اندیشه جوان.
کاشانی، شمس الدین؛ «تاریخ منظوم(شاهنامه چنگیزی)» نسخۀ خطی شمارۀ585 موجود در کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی، پشت ورق291 و روی ورق292.
 کرمانی، محمدخان(1380 هـ.ق) رساله در علم فلاحت، کرمان: چاپخانه سعادت.
منشی کرمانی، ناصرالدین(1328) سمط العلی للحضرة العلیا، تصحیح عباس اقبال، تهران: انتشارات اساطیر.
مارکوپولو(1369) سفرنامه، برگردان منصور سجادی، تهران: انتشارات بوعلی.
میرخواند، محمدبن خاوندشاه(1373) روضة‌الصفا، تلخیص عباس زریاب، تهران: انتشارات علمی.
 
مستوفی قزوینی، حمدالله(1362) نزهة‌القلوب، تصحیح گای لسترنج، تهران: دنیای کتاب.
ــــــــــــــــــــــــــ(1362) تاریخ گزیده، باهتمام عبدالحسین نوایی، تهران: امیرکبیر.
نخجوانی، محمدبن هندوشاه(1971م) دستوارالکاتب فی تعیین مراتب، تصحیح عبدالکریم علی اوغلی علی‌زاده، مسکو: انتشارات دانش.
هروی، قاسم بن یوسف ابونصر(1356) ارشاد الزارعه، باهتمام محمد مشیری، تهران: امیرکبیر.
همدانی،رشیدالدین فضل‌الله(1358) تاریخ مبارک غازانی، تصحیح کاریان، هرتفورد: نشرستفن أوستین.
ـــــــــــــــــــــــ(1358) سوانح الافکار رشیدی، به کوشش محمدتقی دانش‌پژوه، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
ـــــــــــــــــــــــ(1373) جامع‌التواریخ، تصحیح محمد روشن و مصطفی موسوی، تهران: نشر البرز، ج 2.
وصاف‌الحضره، فضل ابن عبدالله شیرازی(1338) تجزیه الامصار و تزجیه‌الاعصار، تهران: انتشارات ابن سینا.