تأثیر درآمدهای نفتی بر راهبرد دفاعی ایران در واپسین سالهای حاکمیت پهلوی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

کارشناس ارشد تاریخ ایران دوره اسلامی دانشگاه آزاد تهران مرکز

چکیده

دوران حاکمیت خاندان پهلوی از دیدگاههای گوناگون با نظام و نظامی گری آمیخته است. ازابتدای استیلای این سلسله بر این سرزمین همواره رویکردهای نظامی مآبانه و ارتشی درامور مختلف هم دخیل بوده اند و هم در حاکمیت از رجحان برخوردار بودند. موسس سلسله پهلوی به نوعی با کودتای نظامی طومار قاجاریه را در هم پیچید و باحمله نظامی دیگری که می توان از آن به عنوان کودتا یاد کرد سلطنت را به پسرش منتقل نمود. از این جهت می توان اهمیت ارتش در دوران پهلوی را بسیار مهم و تاثیرگذار ارزیابی کرد. به سادگی می توان چنین بیان نمود که توسعه، تجهیز و روزآمد کردن ادوات و نیروهای نظامی همواره در اندیشه های محمدرضا پهلوی حضور پررنگی داشته است.
اما به هیچ روی نمی توان نقش محوری افزایش در آمدهای نفتی را نادیده انگاشت و انکار نمود. ارتش ایران هر روز پیشرفته تر جلوه می کرد و همه روزه بر فهرست بلند بالای تجهیزات آن افزوده می گردید. همه اینها از یک سو و روابط رو به گسترش ایران و ایالات متحده آمریکا از سوی دیگر می توانست با آموزش نیروی انسانی ایران را به ماشین جنگی شکست ناپذیر منطقه بدل سازد. به هرحال پرسش اساسی را می توان اینگونه طرح نمود که اساساً آیا افزایش ناگهانی درآمدهای نفتی در واپسین سالهای حاکمیت پهلوی در دهه 1350 در پیشرفت تسلیحاتی و تجهیزات ارتش ایران نقشی داشته است؟ چگونه می توان به عمق این تاثیرات پی برد؟
آری، ساختار فردی حاکمیت ایران در کنار افزایش در آمدهای ناشی از فروش نفت به یکباره ارتش ایران را به پیشرفته ترین ماشین جنگی منطقه تبدیل نمود که درکنار تسلیحات پیشرفته نظامی، افسرانی آموزش دیده و مجرب نیز در اختیار داشت. ساختار تصمیم سازی دربار که زیر نظر مستقیم و مداوم شاه کنترل میگردید اکنون با در اختیار داشتن منابع سرشار مالی سعی در عملی ساختن نقشه های سالهای نه چندان دور خود داشت که تاحدودی نیز محقق گردید.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The impact of oil revenues on the Iranian defense strategy in Pahlavi

نویسنده [English]

  • Jamak mashalahy
چکیده [English]

Pahlavi period from different perspectives is mixed with militarism and military systems. Primarily dominance in this series on the land's military posturing and military affairs always different approaches have also been involved and had the rule of preference.
Shah Qajar dynasty founder of a military coup petition attack wrapped in another military coup, as well as to learn that it can be passed on the throne to his son Reza Khan Sardar Sepah after coming to power. We can conclude that development, equipping, updating equipment; military forces have always had a strong presence in the minds of Mohammad Reza Pahlavi.
But no one cannot ignore the central role of increased oil revenues or denied, Iran's military appears to be more advanced every day and all day on a long list of equipment were added. All this on the one hand and the growing relations between Iran and the United States of America that would have the manpower training to the Iranian war machine into the Mighty contain.
However, this question can be devised which is basically the sudden increase in oil revenues has had a role in the development of weapons and military equipment to Iran how can be found to the depth of these influences?
Yes, the individual structure with the increase in revenues from oil sales monarchy Iran Iranian military has suddenly become the most advanced war machine that contain Besides advanced weapons, military officers trained. Experienced also held. The structure of the court's decision under the constant control of the king were now in possession of financial resources to carry Sahtn drawings that somehow the years had not so far been achieved.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Oil
  • the military
  • weapons
  • the government side
  • oil revenues
  • America
آبراهامیان، یراوند، ایران بین دو انقلاب، 1389، چاپ هفدهم، تهران ، نشر نی
ازغندی، علی رضا، تاریخ تحولات سیاسی اجتماعی ایران با تکیه بر کنش های ارتباطی، 1389، چاپ اول، تهران، دانشگاه امام صادق
بشیریه ، حسین ، انقلاب و بسیج سیاسی ، انتشارات دانشگاه تهران ، 1372، چاپ اول ، تهران
بنی صدر ، ابوالحسن، نفت و سلطه یا نقش نفت در توسعه سرمایه داری در پهنه جهان، 1356، چاپ اول،تهران، انتشارات مصدق
بهنود، مسعود، از سید ضیاء تا بختیار(دولت های ایران از سوم اسفند 1299 تا بهمن 1357)، 1374،چاپ ششم، تهران، انتشارات جاویدان
 پارسونز ، آنتونی ، غرور و سقوط ،مترجم : منوچهر راستین ،  1363، انتشارات هفته ، چاپ اول، تهران
تبرائیان ،صفاءالدین ، سراب یک ژنرال (بازشناسی نقش ارتشبد طوفانیان ) ، موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران ، 1377، چاپ اول ، تهران 
حشمت زاده، محمد باقر، ایران و نفت، 1379، چاپ اول، تهران، مرکز بازشناسی اسلام و ایران
 خواندنیها،س33، ش77، 26/3/1352 / خواندنیها، س35 ، ش26 ،  23/9/53 / خواندنیها،س37، ش14، 4/10/1355 /
راجی ، پرویز ، خدمت گزار تخت طاووس (خاطرات پرویز راجی)، انتشارات اطلاعات ، 1387 ، چاپ دوازدهم ، تهران
روحانی، حسن، امنیت ملی و نظام اقتصادی در ایران ، 1389، چاپ اول ، تهران ، مرکز تحقیقات استراتژیک 
 
سازمان برنامه و بودجه،لایحه بودجه سالهای 1350 تا 1357
سند شماره 3336-پ  مرکز مطالعات تاریخ معاصر
سند شماره 47761-پ  مرکز مطالعات تاریخ معاصر
سند شماره 47762 –پ  مرکز مطالعات تاریخ معاصر
سند شماره 48055-پ  مرکز مطالعات تاریخ معاصر 
سوداگر ، محمد رضا ، رشد روابط سرمایه داری در ایران، 1369، چاپ اول، تهران، انتشارات شعله اندیشه
 عالیخانی ، علینقی ، یادداشت های علم ،ج 1،انتشارات معیین ، 1391،چاپ یازدهم ، تهران
علی بابائی ، غلامرضا ، تاریخ ارتش ایران (از هخامنشی تا عصر پهلوی)،  انتشارات آشیان، 1382، تهران ، چاپ اول
کارشناس، مسعود ، نفت دولت و صنعتی شدن ، 1382، مترجم علی اصغر سیدی و یوسف حاجی عبدالوهاب، چاپ اول ، تهران، گام نو
گراهام، رابرت، ایران سراب قدرت، 1358، مترجم فیروز فیروز نیا، چاپ اول ، تهران ، سحاب کتاب
میلانی ، عباس ، معمای هویدا، 1387، چاپ نوزدهم، تهران، نشر اختران
هالیدی، فرد، دیکتاتوری و توسعه سرمایه داری در ایران ، 1358، ترجمه فضل اله نیک آیین، چاپ اول، تهران، امیرکبیر
هوشنگ مهدوی،عبدالرضا ، سیاست خارجی ایران در دوراه پهلوی ، نشر پیکان ، 1386 ، چاپ هفتم ، تهران
هویدا ، فریدون ، سقوط شاه ، انتشارات اطلاعات ، 1365، چاپ اول ، تهران
Fereydon fesharaki“Iran's Petrodollars: Surplus or Deficit?,” Iran:  Past, Present and Future, J. Jacqs (ed.), Aspen Institute for Humanistic Studies, New York, 1976.