دغدغه‌های انسانی یا تلاش‌ در جهت بسط نفوذ سیاسی: نگرشی بر تلاش‌های انگلستان در جهت مبارزه با برده‌داری در خلیج فارس

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد تاریخ دانشگاه اصفهان

2 دانشجوی کارشناسی ارشد تاریخ دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

   برای دولت انگلستان، از آغازین دهه‌های قرن نوزدهم میلادی ( دوازدهم ه.ش) تا پایان جنگ جهانی دوم، گسترش نفوذ و سلطه بر ایران و در رأس آن خلیج فارس، از مهم‌ترین اهداف به ‌شمار می‌آمد. محافظت از هندوستان، به‌ عنوان مهم‌ترین سرزمین مستعمرۀ انگلستان در شرق، مستلزم تسلط بر آبراه تجاری و بازرگانی خلیج فارس بود. تلاش‌های انگلستان برای تسلط بر این منطقۀ استراتژیک در دوران صفویه تقریباً ناموفق بود؛ اما تسلط بر هند به‌ عنوان نبض اقتصادی انگلستان تلاش‌های این دولت را در جهت حفظ آن در برابر قدرت‌های دیگر اروپا بیشتر و بیشتر کرد؛ که نمود بارز آن، در سال‌های پایانی حکومتنآن فتحعلی‌شاه و آغازین سال‌های حکومت محمدشاه دیده می‌شود. مبارزه با تجارت برده در خلیج فارس در آن زمان، دستاویز  دولت انگلستان برای تسلط بیشتر بر آن منطقه بود.
سوال بنیادی این پژوهش این است که مهمترین دغدغه‌های دولت انگلستان در راستای مبارزه با برده داری چه بود و اینکه آیا در پس این اقدامات، گرایشات انسان دوستانه این دولت اولویت داشت یا تلاش در جهت تسلط سیاسی بر این منطقه استراتژیک؟
 فرضیه اساسی در این پژوهش، اقدام انگلستان را صرفاً اقدامی سیاسی در جهت نفوذ بیشتر بر خلیج فارس و در نتیجه محافظت از هندوستان قلمداد می‌کند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Look at England Efforts in Struggling Against Slaveholding in Persian Gulf

نویسندگان [English]

  • Hamid Sadeghi 1
  • Masoumeh Hoseini 2
آدمیت، فریدون، امیرکبیر ایران، تهران: شرکت سهامی انتشارات خواندمی، 1362، چاپ هفتم.
افشاری، پرویز، صدراعظم‌های سلسلۀ قاجار، تهران: مؤسسۀ چاپ و انتشارات وزارت امورخارجه، 1372.
الهی، همایون، خلیج فارس و مسائل آن، تهران: نشر قومس، 1373، چاپ سوم.
ریکس، توماس. ام و جی.بی.کلی، اعراب و تجارت برده‌ در دریای پارس، ترجمۀ حسن زنگنه. شیراز: انتشارات نوید، 1380.
شمیم، علی اصغر، ایران در دورۀ سلطنت قاجار، تهران: انتشارات زریاب، 1379.
ظهیرنژاد ارشادی، مینا، اسنادی از روابط ایران، تهران: نشر آبی، 1385.
کیا، ایرج، سیر استعمار انگلیس در ایران، تهران: نشر آبی، 1385.
محمود، محمود، تاریخ روابط ایران و انگلیس در قرن نوزدهم میلادی،تهران: انتشارات شرکت نسبی اقبال و شرکا، 1344، چاپ چهارم، جلد دوم.
مدنی، سید جلال الدین، تاریخ تحولات سیاسی و روابط خارجی ایران، قم: دفتر انتشارات اسلامی، بی تا.
نیری، دهقان، خلیج فارس در گسترة تاریخ، به اهتمام دکتر منتظرالقائم(مجموعه مقالات)، اصفهان: انتشارت دانشگاه اصفهان، 1384.
وادالا، ر.، خلیج فارس در عصر استعمار، ترجمۀ شفیع جوادی، تهران: سحاب کتاب، بی تا.
وثوقی، محمد باقر، تاریخ خلیج فارس و ممالک همجوار، تهران: انتشارات سمت، 1348.
ورهرام، غلامرضا، تاریخ سیاسی و سازمان‌های اجتماعی در ایران، تهران: انتشارات معین، 1369، چاپ دوم.
ویلسن، آرنولد، خلیج فارس، ترجمۀ محمد سعیدی، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، 1366، چاپ دوم.
هاولی، دونالد، دریای پارس و سرزمین‌های سواحل متصالح (امارات متحده عربی کنونی)، ترجمۀ حسن زنگنه، قم: پاسدار اسلام، 1377، چاپ اول.