بررسی اجمالی اندیشه و دیدگاه‌های حسن حنفی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشجوی دکتری تاریخ دانشگاه تهران، گرایش تاریخ اسلام

چکیده

اندیشه سیاسی معاصر در جهان عرب از موضوعات جذاب و مناقشه‌برانگیزی است که نظر اندیشمندان جهان اسلام را به خود جلب کرده است. نگاه متفاوتی که در جریان عقل‌گرای اسلامی در جهان عرب نسبت به مسائل جامعه اسلامی و میراث و ارتباط آنها با یکدیگر وجود دارد، نمایان‌گر نوعی تجدیدنظرطلبی در انگاره‌ها و نگرش‌های سنتی است. مصر به‌عنوان یکی از کانون‌های مهم و تأثیرگذار در اندیشه‌ورزی اسلامی همواره مورد توجه بوده است. این کانون بستری برای ظهور اندیشمندان نواندیش و نوگرا ـ چه با رویکردهای سکولار و چه با رویکردهای دینی ـ بوده است. حسن حنفی از جمله اندیشمندان اثرگذار مصری است که با تفکر فلسفی به مسائل و دشواری‌های جامعه معاصر خود پرداخته است و در تلاش است تا میان مسائل مبتلابه جامعه مصر و میراث فرهنگی، به‌ویژه دین اسلام پیوند برقرار کزده و برای حل مسائل به گستره متراکم میراث رجوع کند تا هم با ارجاع و هم با تجدید نظر در میراث، اکنونِ جامعه مصر را به گذشته و تاریخ مصر مرتبط سازد. رویکرد نومعتزلی و عقلانی وی و نیز استفاده از معرفت‌شناسی و روش‌شناسی‌های نوین غربی سرمشقی برای اندیشمندان بعدی شد تا آنها بتوانند مسیر وی را ادامه دهند. در این پژوهش سعی شده است تا با نگاهی اجمالی ابتدا به خاستگاه‌های اندیشه‌ای وی اشاره و بعد با توجه به پروژه فکری و برخی مفاهیم کلیدی مد نظر او، تأملاتی در اندیشه وی انجام شود. هم‌چنین وی در مواجهه با چالش مدرنیته پاسخ‌‌هایی ارائه می‌کند و به آسیب‌شناسی استعمار و غرب‌گرایی در جامعه خویش می پردازد و مفاهیمی همچون «علم الاستغراب» و «اسلام مستنیر» را نیز مطرح می‌سازد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Brief Survey on Thoughts and Viewpoints of Hassan Hanafi

نویسنده [English]

  • Abbas Basiri Basij
-    آقاجانی، نصراللّه، «غرب‌شناسی وارونه: نقدی بر غرب‌شناسی حسن حنفی»، معرفت فرهنگی اجتماعی، زمستان 1388، شماره 1، ص 92 و 93.
-    پیشوایی، مهدی، «تجدید نظر در فکر دینی»، مصاحبه با حسن حنفی، مجله درس‌هایی از مکتب اسلام، 1375ش، سال 36، ش 4.
-    حرب، علی، «حسن حنفی مستغرباً»، منبر الحوار: صیف 1993م.، العدد 29.
-    حنفی، حسن، «ازنقد سند تا نقد متن(3)»، ترجمه سید محمد حسین روحانی، علوم حدیث: پاییز 1379، شماره 17، صص2و3.
-    حنفی، حسن، «أفق الإسلام المستنیر»، التسامح: شتاء 1423ق، العدد 1.
-    حنفی، حسن، «التاریخ و الوعی بالتاریخ»، التسامح، صیف 1424، العدد 3.
-    حنفی، حسن، قضایا معاصره فی الفکر الغربی المعاصر، بیروت: الموسسۀ الجامعیۀ للدراسات و النشر، 1982م.
-    سالم، احمد محمد، الإسلام العقلانی تجدید الفکر الدینی عند أمین الخولی، القاهره: رؤیه للنشر و التوزیع، 2009م.
-    ظریفیان، غلامرضا؛ سیده لیلا تقوی سنگدهی، «بررسی تطبیقی آرای سید جمال الدین اسدآبادی و حسن حنفی درباره غرب»، جستارهای تاریخی: بهار و تابستان 1389، شماره 1.
-    عماره، محمد؛ «نقد کتب: التراث و التجدید، حسن حنفی»، المسلم المعاصر، محرم ، صفر و ربیع الاول، 1416ق، العدد 77، ص 209-218.
-     غروی، سعیده، «معرفی معتزلیان معاصر»؛ حکمت سینوی، بهار و تابستان 1383، شماره 24 و 25.
-    گفتگوی حسن حنفی و محمدرضا وصفی، «اندیشه اسلامی: سنت و دکترین توسعه»، خردنامه همشهری، خرداد و تیر 1388 ش، شماره 30 و 31.
-    گلی، جواد، حسن یوسفیان، «جریان‌شناسی نومعتزله»، معرفت کلامی: پاییز 1389، شماره 3.
-    مرشدی‌زاد، علی، «حسن حنفی، زندگی، آثار و دیدگاه‌ها»، رهیافت انقلاب اسلامی، تابستان 1386، شماره 2، ص51، 52.
-    نجدی، ندیم، أثر الاستشراق فی الفکر العربی المعاصر عند إدوارد سعید، حسن حنفی، عبداللّه العروی، بیروت: دار الفارابی، ط1، 2005م.
-    وصفی، محمدرضا، نومعتزلیان، تهران: نگاه معاصر، 1387.