جغرافیای تاریخی منصوره از تأسیس تا افول

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشجوی دکتری تاریخ اسلام، دانشگاه تهران

چکیده

جغرافیا دانش دریافتن روابط و وابستگی‌های میان عوامل محیطی یعنی زمان و مکان، و اشکال گوناگون زندگی بشر در بستر تاریخ است. همانند جغرافی‌دانان، مورخان نیز موضوعاتی همچون وضعیت و موقعیت طبیعی زمین، مرزها و نوع راه‌ها و ... را مورد مطالعه قرار داده‌اند که همه از عوامل تاثیرگذار زندگی بشر در طول زمان و در بستر تاریخ هستند. همچنین آنان اهمیت یک منطقه را به لحاظ نظامی، اقتصادی، اجتماعی، مذهبی و ... در طول تاریخ شناسایی می‌کنند. جغرافی‌دانان و مورخان نخستین اسلامی گزارش‌های ارزشمندی دربارۀ ساخت و موقعیت شهرهای اسلامی داده‌اند؛ از جمله منصوره (Mansora) که بعد از فتح سند ساخته شده و از شهرهای مهم قرون نخستین به شمار می‌رود. اینکه موقعیت جغرافیایی منصوره کجا بوده و چه کارکردهای سیاسی‌ای در سند داشته است، مسئله‌ای است که ما را به بررسی جغرافیای تاریخی منصوره با تمام توصیفات در این مقاله کشانده است.

عنوان مقاله [English]

Historical Geography of Mansoura From Foundation until Fall

نویسنده [English]

  • Feyzan Ja'farAli
-     ابن اثیر، الکامل، ترجمۀ ابوالقاسم حالت و عباس خلیلی، نشر موسسه مطبوعات علمی، تهران 1371ش
-     ابن خلدون، تاریخ ابن خلدون، ترجمۀ آیتی، عبدالمحمد، نشر موسسه مطالعات و تحقیقات، 1363ش
-     ابوالقاسم محمد ابن حوقل، صوره الارض، نشر دارصادر، افسیت لیدن، بیروت 1938م
-     ابوالقاسم عبیداللّه بن عبداللّه ابن خردازبه، المسالک والممالک، انتشارات دارصادر، بیروت، بی‌تا.
-     ابوریحان بیرونی، محمد بن احمد، القانون المسعودی، ج1، مصحح عبدالکریم سامی جندی، نشر دارالکتب العلمیه، بیروت
-     -----------، تحقیق ما للهند، نشر عالم الکتب، بیروت 1403هـ
-     ادریسی، ابوعبداللّه محمد بن محمد عبداللّه، نزهه المشتاق فی اختراق الآفاق، نشر عالم الکتب، بیروت 1409هـ
-     اسماعیل بن علی ابوالفداء، تقویم البلدان، نشر مکتبه الثقافه الدینیه، قاهره
-     اصطخری، ابواسحاق ابراهیم بن محمد، المسالک الممالک، نشر دارصادر، لیدن افسیت، بیروت 2004م
-     -------، المسالک الممالک، نشر الهیه العامه لتصورالثقافه، قاهره.
-     بلاذری، ابوالحسن احمد بن یحیی، فتوح البلدان، ترجمۀ محمد توکل، نشر نقره، تهران 1337ش
-     جوزجانی، منهاج الدین سراج، طبقات ناصری، نشر دنیای کتاب، تهران 1363ش
-     حسنی، شرف عبدالحی، نزهه الخواطر و بهجه المسامع و النواظر، نشر مطبعه دائره المعارف العثمانیه، حیدر آباد دکن.
-     حموی، یاقوت، معجم البلدان، نشر دارصادر، بیروت 1995م
-     ----------، معجم البلدان، ترجمۀ  نشر سازمان میراث فرهنگی کشور، 1383ش
-     خلیفه ابن خیاط، ابوعمرو، تاریخ خلیفه ابن خیاط، تحقیق، نجیب فواز، نشر دارالکتب العلمیه، بیروت 1415هـ/1995م
-     دمشقی، شمس الدین محمد بن ابیطالب، نخبه الدهر فی عجائب البر و البحر، انتشارات اساطیر، تهران 1382ش
 
-     رامهرمزی، بزرگ بن شهریار، عجائب هند، ترجمه ملک زاده، محمد، نشر بنیاد فرهنگ ایران، تهران، 1348ش
-     سهراب، عجائب الاقالیم السبعه الی نهایه العماره، نشر پژوهشکده فرهنگ و هنر اسلامی، تهران بی تا.
-     شرر، عبدالحلیم، تاریخ سند، نشر دلگداز پریس لکهنو 1907م
-     عطاردی، عزیزاللّه، سیری در کتابخانه‌های هند و پاکستان، انتشارات عطارد، چاپ اول، 1388ش
-     گنجی، محمدحسین، وثوقی، محمدباقر و دیگران، وصف خلیج فارس در نقشه‌های تاریخی، نشر بنیاد ایران‌شناسی، تهران 1386ش
-     مجهول المولف، مجمل التواریخ والقصص، تحقیق بهار، محمدتقی، نشر کلاله خاور، تهران بی‌تا.
-     مسعودی، ابوالحسن علی بن حسین، مروج الذهب، ترجمۀ پاینده، ابوالقاسم، انتشارات علمی و فرهنگی، 1374ش
-     مقدسی، ابوعبداللّه محمد بن احمد، احسن التقاسیم فی معرفه الاقالیم، ترجمه منزوی، علینقی، نشر شرکت مولفان و مترجمان، تهران 1361ش
-     ندوی، سید سلیمان، خلافت اور هندوستان، نشر مطبع معارف، اعظم گره هند، 1350هـ
-     ندوی، سید سلیمان، هند و عرب کی تعلقات، نشر هندوستانی اکادمی، اله آباد یو پی هند 1930م
-     ندوی، سید ابوظفر، تاریخ سند، نشر مطبع معارف، اعظم گره، هند 1366م
-     یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب، تاریخ یعقوبی، ترجمۀ آیتی، محمد ابراهیم، انتشارات علمی و فرهنگی، تهران، 1371ش
-     ------، البلدان، نشر دارالکتب العلمیه، بیروت 1422هـ.
-     ------، البلدان، ترجمۀ آیتی، محمد ابراهیم، نشر بنگاه ترجمه و نشر کتاب، تهران 1347ش
-     نسخه خطی صوره الارض، ابن حوقل، نسخه مصری
-     نسخه خطی فارسی المسالک والممالک، اصطخری، کتابخانه مجلس شورای اسلامی
-   Gupta, om, Encyclopaedia of India, Pakistan and Bangladesh, vol. 9, Published by; Isha Books D43, Prithviraj Road, Adarsh Nagar, Delhi.
-   Y. Friedmann, AL-Mansura, Encyclopedia of Islam2, vol. 6