سیمای ایرانیان دورۀ هخامنشی در نگاه یونان: نخستین تصویرسازیِ غرب از شرق

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشگاه تهران، دانشکده ادبیات، گروه تاریخ

چکیده

در زمینۀ ذهنیت، تصوُر و تصویرسازی غرب از شرق از زمان ادوارد سعید تا کنون پژوهش‌هایی شده است. با این‌حال هم سعید و هم دیگر مؤلفان کمتر به موضوعِ ایران باستان و تصویر و تصور آن در ادبیات کلاسیک غرب (یونان و روم) پرداخته‌اند. این درحالی است که اگر به نظریۀ میم یا ژنتیکِ فرهنگی معتقد باشیم، به نظر می‌رسد کلیشه‌ها و الگوهای ادبی موجود در سیمای ایران و ایرانیان در ذهنیت غربی دوره‌های بعدی (روم، بیزانس، قرون وسطی و عصر جدید) به دورانِ باستانیِ ایران برگردد. از آیسخولوس (مؤلف نمایشنامۀ پارسیان) و هرودت در سدۀ پنجم پیش از میلاد تا واپسین تاریخ‌نگار کلاسیک یونانی عصر باستان، یعنی تئوفیلاکت سیموکاتا در سدۀ هفتم میلادی، یک هزاره فاصله است که باید آن‌ را نخستین هزارۀ ایران‌شناسی غربی نامید. در این میان، خاستگاه ذهنیتِ غربی را می‌توان در نخستین برخوردِ جدیِ دو تمدن یعنی دورۀ هخامنشی جست؛ جایی که مفاهیمی چون استبداد شرقی و آزادی غربی در ادبیات یونانی سکه‌زده شد. بدین ترتیب می‌توان گفت در ایران‌شناسی غربی همۀ راه‌ها به آتن عصرِ کلاسیک (سده ششم تا چهارم پ.م) ختم می‌‌شوند. بررسی عمیق‌تر نشان می‌دهد فهمِ یونانی از شرق و ایران کاملاً اسطوره‌زده و گاه شبیه‌سازی‌شده بر پایۀ انگارۀ کلیشه‌ای و سنتیِ مردان نسبت به زنان بود. پس شرق و ایران زنانه و غرب و یونان مردانه تصویر شدند. این پژوهش امیدوار است به شناختِ بهترِ فهمِ یونانی از ایرانیان دورۀ هخامنشی کمک کند تا بستری بهتر، برای آنچه تاریخِ ذهنیت گفته می‌شود، فراهم آید.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Images of Iranians under Achaemenids through Greek Eyes; The First Western Depiction of Orient

نویسنده [English]

  • Bahram Roshan-Zamir
Department of History, Faculty of Literature and Humanities, University of Tehran, Iran
چکیده [English]

In the area of the History of Mentality, western perception and depiction of Orient have been studied since Edward Said. Nevertheless, not Said nor other scholars have much to do with ancient Iran and its image in the classical literature of Greece and Rome. Following Meme theory and cultural genes, it would be plausible that the stereotypes and literary topoi existing about Iran and Iranians in forthcoming periods (Roman, Byzantium, Middle Ages, and new era) return to the Classical Athens. From Aeschylus (the author of the play Persians) and Herodotus in the fifth century BC to the last Greek classical historian of the Antiquity the Theophylact Simokata, in the seventh century AD, we have one thousand years to call the first millennium of Western Iranology; where concepts such as Oriental despotism and Western freedom were coined. Thus, it can be said in western Iranology that all roads lead to Classical Athens. A deeper survey indicates that the Greek perception of the East and Iran was quite mythical and sometimes based on the stereotypes and Clichés of men's viewpoint toward women. Thus the East and Iran were portrayed as feminine and Western and Greek men. This study looks forward to a better understanding of the Greek perspective of Achaemenid Iran in order to provide a better background for what is called History of mentality.

کلیدواژه‌ها [English]

  • History of Mentality
  • Herodotus
  • the Image of Iran
  • Persians
  • Classical Greece