تحقیقی دربارۀ آراء و عقاید ابوالحسن فروغی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشگاه تهران

چکیده

ابوالحسن فروغی، فرزند میرزا محمّدحسین خان فروغی ذکاءالملک اوّل، مؤسس دارالمعلّمین مرکزی و یکی از رجال برجسته تاریخ ایران معاصر محسوب ‌می‌شود. اگرچه درباره دوران ریاست او در دارالمعلّمین مرکزی، مطالب مفیدی در دست است؛ درباره  آرا ء و عقاید وی چندان سخن گفته نشده و گزاف نیست اگر گفته شود که افکار او مجهول و مغفول مانده است. عده‌ای نقل کرده‌اند که‌اندیشه‌های او بر روی افکار بعضی از اعضای نهضت ملّی ایران، مانند مهندس مهدی بازرگان و یداللّه تأثیر گذاشته است. امّا قبل از آنکه این مسئله مطرح شود، بهتر است افکار او و تحوّل آن در دروه زندگانی اش برای ایضاح مبحث مذکور بررسی شود. بنابراین این مقاله در پی آن است تا نه تنها به این پرسش پاسخ دهد که آراء و عقاید ابوالحسن خان فروغی چه بود، بلکه تحوّل آن را حتی الامکان بررسی کند. رویکرد این تحقیق، توصیفی و با اتکاء به متون و اسناد تاریخی است. نویسنده سعی دارد نشان دهد که ابوالحسن فروغی، در عنفوان جوانی و زمانی که کتاب "علم و آزادی" را نوشت، بر این نظر بود که علم و آزادی دو گوهر گرانبها هستند که توسل به آنها موجب سعادت است، بالاخص علم از منظر او، از مقام شامخی برخوردار بود. او در دوران ریاستش در دارالمعلمین مرکزی هم، بر همین نظر ماند. امّا به تدریج و بعد از وقوع جنگ اوّل جهانی و تبعات آن و البته سالها بعد و پس از وقوع جنگ دوم جهانی و عواقب جهانی آن که به ایران هم سرایت کرد، از نظر دوره جوانی‌اش دست شست و شدیداً به طرف دین و مطالعات دینی متمایل شد و به این نتیجه رسید که "علم" به عنوان کمال مطلوب یا ایدئال نزد اروپائیان، نه‌تنها نتوانست مشکلات آنها را برطرف کند، بلکه ادوات و آلات جنگی، یکی از دستاوردهای همان علم نو بود که اروپائیان علیه هم استعمال کردند. این مسئله موجب شد تا تحوّل عمیقی در مطالعات و افکار او رخ بدهد و در ایّام کهنسالی مواضع کاملاً متفاوتی اتخاذ کند و دین را برای سعادت بشر مهمتر از علم و آزادی تلقی کند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Research on Thoughts of Abol Hassan Foroughi

نویسنده [English]

  • Alireza Tayeran
University of Tehran
چکیده [English]

Abol hassan Foroughi, the son of Mirza Mohammad Hossein Khan Foroughi, the founder of " House of Teachers" " Dar-o Al-Moallemin-e Markazi", who is considered as one of the most prominent character of the contemporary history of Iran. Although there is a academic research on his director at "House of Teachers",  there is not any information about his thoughts and opinions. it's no exaggeration to say that his thoughts are unknown yet. It is said that his thoughts had effect on some of the members of national movement of Iran such as " Mehdi Bazargan" and "Yadollah Sahabi. But, before posing this question, it is better to analyze his thoughts and their evolution during his life in order to clarify the mentioned inquiry. This article responds not only to this inquiry what were his thoughts, but also will consider his thoughts as much as possible. The method of this research is based on description and reliance on historical sources and texts. The writer endeavors to demonstrate that Abol Hassan Foroughi in youth  and when wrote his Book which is called "Science and Freedom" , thought that "Science and Freedom" are two gemstone. To reach happiness we must resort them . His mind changed after World War 1 and its consequences and some years later and in pursuit of World War 2 and its consequences which spread especially in Iran. He made a real effort to research on religious studies and religion. He came to the result that "Science" as Ideal by European couldn't resolve their Problems, but "Modern Science" caused weopenry with which the European fought with each other. This event caused that his thoughts changed intensively and during his lately days had completely different standpoint and he considered "Religion" more important than Science and Freedom for our happiness.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Abol hassan Foroughi
  • House of Teachers
  • Science and Freedom
  • World War 1
  • World War 2
  • Relegion