بررسی وضع زبان و ادب فارسی در سه قرن نخست هجری (طاهریان، صفاریان، سامانیان)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور

2 دانشجوی کارشناسی ارشد تاریخ ایران اسلامی دانشگاه آزاد اسلامی

چکیده

یکی از نمادهای فرهنگ هر سرزمین زبان و آدب آن سرزمین است. تا قبل از ورود اسلام به ایران زبان اداری و زبان نوشتاری، فارسی میانه بود و در گفت‌وگوی روزانه زبان دری به کار می‌رفته است. با ورود اسلام زبان و ادب فارسی دچار تغییراتی شد. این تغییرات بیشتر به علت سادگی بعضی لغات عربی و همچنین به خاطر مسلمان شدن ایرانیان و ساکن شدن اعراب در ایران بود. این تغییرات تنها در محدودة زبان نبود بلکه با ورود زبان عربی به ایران خط عربی نیز با آن همراه بود که در خط آن زمان یعنی خط پهلوی تأثیر گذاشت و آن هم بیشتر به این علت بود که خط عربی در همة اشکال از خط پهلوی آسان‌تر بود.
با تشکیل حکومت‌های محلی ایران (طاهریان، صفاریان، سامانیان) در قرن سوم هجری کم‌کم استقلال سیاسی ایران از خلافت محیا شد و این حکومت‌ها هر کدام به نوبة در احیا فرهنگ ایرانی تلاش کردند که زبان و ادب فارسی نیز در این موارد قرار داشت که با تشکیل این حکومت‌ها و بها دادن به زبان فارسی بود که دوباره این زبان جان تازه گرفت.
در این مقاله سعی شده که در ابتدا به تغییراتی که در دو قرن اول هجری در زبان و خط فارسی روی داده مورد بررسی قرار گیرد و در ادامه به بررسی نقش حکومت‌های محلی ایران در احیا و حفظ زبان و ادب فارسی پرداخته شد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Survey On Situation of Persian Language and Literature in Three First Centuries of Hijri Calendar

نویسندگان [English]

  • Ahmad Moosavi 1
  • Farzaneh Gholi Pour 2
ابن‌ندیم، محمد ابن‌اسحاق، کتاب افهرست، ترجمه محمدرضا تجدد، ج 3، تهران، انتشارات امیرکبیر، 1366.
امامی، نصرالله، رودکی استاد شاعران، چ 2، تهران، انتشارات جامی، 1374.
براون، ادوارد، تاریخ ادبی ایران، ج 1، ترجمه علی پاشا صالح، ج 3، تهران، امیرکبیر، 1365.
برتلس، یوگنی و ادوارد ویچ، تاریخ ادبیات فارسی، ترجمه سیروس ایزدی، چ 1، تهران، انتشارات هیرمند، 1375.
بیرونی، ابوریحان، آثار الباقیه عن قرون الخالیه، ترجمه اکبر داناسرشت، چ3، تهران، امیرکبیر،1363.
حبیب‌اللهی، ابوالقاسم، دربار سامانیان و شکوه و عظمت آن دربار، یادنامه فردوسی، تهران، انتشارت انجمن آثار ملی، 1349.
دهمرده، برات، تاریخ سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی ایران در دوره سامانیان، دیلمیان و غزنویان، تهران، انتشارات دانشگاه پیام نور، 1384.
رضازاده، ‌شفق، تاریخ ادبیات ایران، اصفهان، شرکت سهامی چاپ و نشر کتاب، بی ‌تا.
ریپکا، یان و دیگران، تاریخ ادبیات ایران، ترجمه کیخسرو کشاورزی، بی ‌جا،‌انتشارات گوتمبرگ و جاویدان فرد، 1370.
زرین‌کوب، عبدالحسین، از گذشته‌های ادبی ایران، تهران، انتشارات بین‌المللی، 1375.
سمرقندی،‌ تذکره الشعرا، تصحیح محمد عباسی،‌بی جا، کتاب‌فروشی بارانی، 1337.
صفا، ذبیح الله، تاریخ ادبیات ایران، ج 1، تهران، انتشارات فرودسی، چ 13،‌1371.
عوفی، محمد، ‌لباب الالباب، تصحیح سعید نفیسی،‌بی‌ جا، انتشارات کتاب‌فروشی ابن‌سینا، 1335.
فرای،‌ ریچارد. ن،‌ تاریخ ایران از فروپاشی دولت ساسانی تا آمدن دولت سلجوقیان، 1335.
ــــــــــ ، بخارا، دستاورد قرون وستی، ترجمه محمودی، چ 2، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، 1365.
مقدسی، محمدبن‌احمد، احسن التقاسیم فی معرفة الاقاسیم، ترجمه علی نقی منزوی، تهران، انتشارات شرکت مؤلفان و مترجمان ایران، 1361.
نفیسی، سعید، تاریخ نظم و نثر در ایران و در زبان فارسی، ج 2، چ 2، بی جا، انتشارات فروغی، 1363.
تاریخ سیستان، تصحیح ملک الشعرا بهار، چاپ دوم، تهران، انتشارات کلاله خاور، 1366.