مشکله‌ معرفت‌شناختی شناخت غرب (پژوهشی تاریخی-گفتمانی به سه نسل از غرب‌گرایان و غرب‌ستیزان ایرانی به غرب)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

کارشناس ارشد علوم سیاسی

چکیده

از زمانی‌که که ایرانیان با ابعاد عینی و جنبه‌های ذهنی تجدد آشنا شدند و دورانی جدید از تاریخ اندیشه و تحولات اجتماعی خود را آغاز کردند تا به امروز، دست‌کم‌ یک مسئلة محوری، ذهن نخبگان کشور را به خود مشغول داشته است. این مسئله عبارت است از اینکه «غرب چگونه پدیده‌ای است»؟ پیرامون محور این مسئلةاساسی، پرسش‌های بی‌شماری در شرایط و موقعیت‌های مختلف و از چشم‌اندازهای گوناگون در حوزه‌های سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی شکل گرفته است. در این بین آنچه که در تمام این رویکردها به مقولةغرب مشترک است، فهم مدرنیزاسیونی از غرب می‌باشد. در این نوشته، درک مدرنیزاسیونی، به فهمی از غرب می‌انجامد که مؤلفه‌های اقتصادی ـ صنعتی به کل دنیای غرب بسط و تعمیم داده می‌شود. در قالب این فهم، ما شاهد شکل‌گیری دو گفتمان در نسبت با غرب بودیم: «گفتمان غرب‌گرایی» و «گفتمان غرب ستیزی». اگرچه خرده‌گفتمان‌های دیگری نیز در بین این دو گفتمان ـ به‌مثابه دو سر طیف شناخت غرب ـ در نوسان بودند، اما این مقاله، متکلف بررسی دو گفتمان مذکور است. پژوهش حاضر با بررسی عناصر (گزاره‌ها) شکل دهندة گفتمان‌های مذکور، سعی بر نشان دادن درک سطحی این گفتمان‌ها از غرب دارد و در تلاش است با ایجاد گزاره‌های گفتمانی جدید در قالب «گفتمان غرب‌شناسی» به شناخت مجدد از غرب، با عنایت به مشکلات و کج‌فهمی‌های گذشته، نائل آید که این گزاره‌های گفتمان جدید، مبتنی بر نگرش فلسفی ـ اندیشه‌ای به مقولةغرب است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Epistemoligical Problem of West Cognition

نویسنده [English]

  • Mas'oud Darroudi
آزاد ارمکی، تقی، ( 1380 ) ، مدرنیته ی ایرانی، تهران ، انتشاراتی اجتماع
بروجردی، مهرزاد،( 1377 )، روشنفکران ایرانی و غرب ،چاپ اول، ترجمه: جمشید شیرازی، تهران، نشر فرزان روز
بشیریه، حسین، ( 1383 )، عقل در سیاست، چاپ اول ، تهران:  مؤسسه پژوهش نگاه معاصر
پدرام، مسعود، ( 1382 )،روشنفکری دینی و مدرنیته در ایران پس از انقلاب،چاپ اول، تهران، گام نو
جهانبگلو، رامین، ( 1376 ) ، مدرن ها، چاپ اول ، تهران، نشر مرکز
حسن زاده، اسماعیل، ( 1379 ) «کسروی و مدرنیته» در فصلنامه نامه پژوهش، شماره ی 18 و 19، پائیز و زمستان
خلیلی، محسن،( 1379 ) «استغراب، استذلال، استتباع»در فصلنامه نامه پژوهش ،شماره 18 و 19، پائیز و زمستان
داوری اردکانی، رضا ( 1378 ) ، کتاب سروش (ویژه ی غرب‌شناسی )، تهران، انتشاراتی سروش
طباطبایی، سید جواد، ( 1385 )، مکتب تبریز و مبانی تجدد خواهی، تبریز، انتشارات ستوده 
کاظم زاده ایرانشهر ( 1923 ) ، مجله ی ایرانشهر، سال دوم، شماره 10، چاپ برلن
کهون، لارنس،( 1381 ) از مدرنیسم تا پست مدرنیسم، چاپ دوم، ترجمه : عبدالکریم رشیدیان، تهران، نشر نی
گیدنز، آنتونی، ( 1384 )، پیامدهای مدرنیت، چاپ سوم ، ترجمه: محسن ثلاثی، تهران، نشر مرکز
میر سپاسی، علی، ( 1385 ) ،تأملی در مدرنیته ی ایرانی، چاپ دوم، ترجمه: جلال توکلیان،تهران، طرح نو
نصر، سید حسین، ( 1376 ) جوان مسلمان و دنیای متجدد، چاپ چهارم، ترجمه : مرتضی اسعدی ، ،تهران: طرح نو
میلز ، سارا ، ( 1388 ) ، گفتمان ؛ ترجمه : فتاح محمدی ، چاپ دوم ، زنجان : نشر هزاره سوم
مک دانل، دایان ( 1380 ) ، مقدمه ای بر نظریه های گفتمان ، ترجمه : حسینعلی نوذری ، تهران : فرهنگ گفتمان
داوری اردکانی، ( 1361 ) ، انقلاب اسلامی و وضع کنونی عالم ، تهران : مرکز فرهنگی علامه طباطبایی
رهبری ، مهدی ( 1387 ) ، روحانیت، انقلاب مشروطه و ستیز میان سنت و تجدد ، دانش سیاسی ، سال چهارم ،شماره اول، بهار و تابستان
فوران ، جان ( 1378) ، مقاومت شکننده ( تاریخ تحولات اجتماعی ایران ) ، چاپ دوم ، ترجمه : احمد تدین تهران : موسسه خدمات فرهنگی رسا
امیری ، جهاندار ( 1383 ) ، روشن‌فکری و سیاست ، تهران : مرکز اسناد انقلاب اسلامی
حائری ، عبدالهادی ( 1367 ) ، نخستین رویارویی های اندیشه گران ایران با دو رویه تمدن بورژوازی غرب، تهران : امیرکبیر
نامه فرهنگ ،( 1371 ) ، « گفتگوی ادیان و تفاهم حوزه های فرهنگی [میزگرد] »، نامه فرهنگ، سال دوم ، شماره چهارم ، تابستان
میلز ، سارا ، ( 1388 ) ، گفتمان ؛ ترجمه : فتاح محمدی ، چاپ دوم ، زنجان : نشر هزاره سوم
مک دانل، دایان ( 1380 ) ، مقدمه ای بر نظریه های گفتمان ، ترجمه : حسینعلی نوذری،تهران :فرهنگ گفتمان
وحدت ، فرزین ، ( 1383 ) ، رویارویی فکری ایرانیان با مدرنیت ، ترجمه : مهدی حقیقت خواه ، تهران : ققنوس
عنایت ، حمید ( 1372 ) ، اندیشه سیاسی در اسلام معاصر ، ترجمه: بهاءالدین خرمشاهی ، تهران : خوارزمی
هال، استوارت، ( 1386 ) غرب و بقیه: گفتمان و قدرت، ترجمه :محمود متحد، تهران، نشر آگاه
قلی میرزا،رضا.(1373 ) سفرنامه ی رضاقلی میرزا نایب الایاله، به کوشش اصغر فرمانفرمایی قاجار،تهران: اساطیر
منابع لاتین:
1. Beblawi, Hazem  and  Giacomo Luciani , eds(1987 ) . The Rentier  State : The political  Economy  of  public  Finance  in the  Arab  Countries. London , Croom Helm.
2. Pecheux , Michel . ( 1982 ) . Language , Semantics  and  Ideology . Macmillan , Basingstoke  ( First  published  in  French  in 1975 )
3. M.H.Pesaran, “ The  System  of   Dependent Capitalism  in  Pre _ and  Post – Revolutionary  Iran “ , International  Journal  of  Middle  East  Studies, volume 14, number 4 ( November 1982 )
4. Foucualt, Michel .( 1972 ). The  Archaeology of  Knowledge .  Translated by  A. M. Sheridan Smith . New York , Pantheon Books.
5.  ---------------------- . ( 1977 ).  Language, Counter- Memory, Practice : Selected  Essays  and  Interviews. Edited  by  Donald F.Bouchard. Ithaca, Cornell Univ. Press
6. Rorty, Richard .( 1985 ) . “ Solidarity or objectivity? “ , in  Post Philosophy , Edited  by  John  Rachman  and  Cornel West , 3-19., New York, Columbia University  Press
7. Saeid , Edward W. ( 1994 ). Representation  of  the  Intellectual. New York , Pantheon  Books.
8.------------------------ .( 1978 ) . Orientalism , New York , Vintage  Books.
9. Liberman, Kenneth. ( 1989 ) . “ Decentering  the  Self : Two  Perspectives  from  philosophical  Anthropology.”  In  The  Question  of  the  other, edited  by  Arleen  B. Dallery  and Charles  E. Scott, 127 – 42 . Albany, State Univ. of  New York  Press.
10. Williams , Patrick  and  Laura chrisman . eds.( 1994 ). Colonial  Discourse  and  Post- Colonial  Theory : A Reader , New York , Columbia Univ.Press