نقش زنان در شکل‌گیری آموزش و پرورش جدید دختران ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته کارشناسی ارشد باستان‌شناسی دانشگاه تهران

2 دانش آموخته کارشناسی ارشد باستان شناسی دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

یکی از مسائلی که در سال های اخیر، برجستگی چشمگیری یافته، نقش عمده و پر رنگ زنان در ایران است. امروزه زنان ایرانی در عرصه های گوناگون سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی کشور نقش عمده ای را بر عهده گرفته اند. در این میان، یکی از مهم ترین عواملی که زمینه ساز چنین پیشرفتی برای زنان در جامعه به شمار می رود، تحصیلات و امکانات آموزشی است. در گذشته، زنان ایرانی به سبب مشکلات و محدودیت های بسیار از چنین امکاناتی برخوردار نبودند و بالطبع نقش بسیار کمرنگی در امور گوناگون جامعه ایفا می کردند که دلیل آن را بی شک باید در عدم تقسیم عادلانۀ امکانات آموزشی میان زنان و مردان دانست. شاید بتوان، نخستین اقدام گسترده و بنیادی در راستای بهبود این شرایط برای زنان را در دورۀ قاجار جستجو کرد. در این دوره، مردمان و به ویژه زنان بسیاری، برای دست یابی به جایگاه و نقشی مطلوب برای زنان به عنوان افرادی مفید و خدمت رسان به جامعه تلاش فراوان کرده اند و از آنجایی که تحصیلات و سواد آموزی یکی از شروط لازم برای تحقق این نکته محسوب می شود، آموزش و پرورش زنان و دختران ایرانی را در مرکز توجه خود قرار دارند. از جملۀ این زنان اندیشمند و مبارزی که در راه برقراری حقوق زنان در جامعه قدم های مهمی برداشت، بی بی خانم استرآبادی است. او پیش و پس از نقلاب مشروطه سهم عمده ای در توزیع عادلانۀ امکانات آموزشی، میان زنان و مردان ایفا کرد که همین مسئله زمینۀ موقعیت های گسترده تری برای زنان را فراهم آورد. در زیر می کوشیم تا به ارائۀ چشم اندازی کلی از پیشینه و جایگاه زنان در ایران با تأکید بر آموزش و پرورش بپردازیم و سپس نقش و اهمیت عوامل مؤثر در این فرایند را مورد بررسی قرار دهیم.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Women’s role in the formation and development of new education for girls in Iran: The case study, miss Astarabadi

نویسندگان [English]

  • Mandan Kazazi 1
  • Zeynab Akbari 2
  • Mina Ramezan Jamaat 2
چکیده [English]

One of the problems in recent years is the major and important role of Iranian women. Today, Iranian women have assumed major roles in the diffrent fields such as political, cultural, social and economic. One of the important factors that being considered about advancement of women in society is education and training facilities. In the past, Iranian women due to very limitations haven’t such facilities and naturally played very little role in various matters, that the reason is equitable distribution of educational opportunities between men and women. Perhaps, the first and fundamental act to improve the conditions for women is in qajar period. In this period, people and especially many women have many attempts to achieve the desired role and position of women as a useful people for society. Since the education and literacy is one of the necessary conditions to accomplish this point, the focus was in education of Iranian women and girls. Miss Astarabadi is one of the warrior women that take big steps in the establishment women’s rights. She played an important role in the equitable distribution of educational opportunities between men and women before and after Constitutional revolution. This topic provided wider opportunities for women. In below, we try to express the overall outlook about background and status of women in Iran with emphasis on education and then examine important factors in this process.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Education
  • Women
  • Qajar
  • Miss Astarabadi
آدمیت، فریدون و هما ناطق، 1356، "افکار اجتماعی و سیاسی و اقتصادی در آثار منتشر نشدۀ دوران قاجار"، تهران: انتشارات آگه.
آزاد، زهرا، 1384، "بررسی علل و چگونگی انتشار نخستین نشریه های مختص زنان در عصر مشروطه"، در مجموعه مقالات همایش بزرگداشت مشروطه، گردآوری: ستاد بزرگداشت انقلاب مشروطه، تبریز: ستوده.
آفاری، ژانت، 1385، "انقلاب مشروطۀ ایران"، ترجمۀ رضا رضایی، چ3، تهران: بیستون.
 
امامی، فیض الله، 1384، "نقش نشریات و تشکل های سیاسی و اجتماعی زنان در انقلاب مشروطیت" در مجموعه مقالات همایش بزرگداشت انقلاب مشروطه، گردآوری: ستاد بزرگداشت انقلاب مشروطه، تبریز: ستوده.
برادران شکوهی، سیروس، 1382، "بیداری و نقش زن در انقلاب مشروطه از خلال روزنامه های تبریز"، در مجموعه مقالات همایش انقلاب مشروطه، گردآوری ستاد بزرگداشت انقلاب مشروطه، تبریز: ستاد بزرگداشت انقلاب مشروطه.
پاولویچ، م و دیگران، 1357، "انقلاب مشروطیت ایران و ریشه های اجتماعی و اقتصادی آن"، ترجمۀ م. هوشیار، بی جا: رودکی.
تاج السلطنه، 1361، "خاطرات تاج السلطنه"، به کوشش منصوره اتحادیه و سیروس سعدوندیان، تهران: نشر تاریخ ایران.
ترابی فارسانی، سهیلا، 1378، "اسنادی از مدارس دختران از مشروطیت تا پهلوی"، تهران: سازمان اسناد ملی ایران.
توانا، مرادعلی، 1380، "زن در تاریخ معاصر ایران"، ج1، تهران: برگ زیتون.
حافظیان، محمدحسین، 1380، "زنان و انقلاب: داستان ناگفته"، تهران: اندیشۀ برتر.
خسروپناه، محمدحسین، 1381، "هدف و مبارزۀ زن ایرانی از انقلاب مشروطه تا سلطنت پهلوی"، تهران: پیام امروز.
دایره المعارف زن ایرانی، 1382، به سرپرستی مصطفی اجتهادی، ج1، تهران: مرکز امور مشارکت زنان و بنیاد دانشنامۀ بزرگ فارسی.
درکتانیان، غلامرضا، 1384، "نهضت فرهنگی زنان ایران و تأسیس مدارس دختران"، در مجموعه مقالات همایش مشروطه، گردآورنده: ستاد بزرگداشت انقلاب مشروطه، تبریز: ستوده.
دلریش، بشری، 1375، "زن در دورۀ قاجار"، تهران: حوزۀ هنری سازمان تبلیغات اسلامی.
رجبی، محمد حسن، 1374، "مشاهیر زنان ایرانی و پارسی گوی- از آغاز تا مشروطه"، تهران: سروش.
رشدیه، شمس الدین، 1362، "سوانح عمر"، تهران: نشر تاریخ ایران.
صدیق، عیسی، 1342، "تاریخ فرهنگ ایران از آغاز تا زمان حاضر"، تهران: سازمان تربیت معلم.
قویمی، فخری، 1352، "کارنامۀ زنان مشهور ایران در علم، ادب، سیاست، مذهب، هنر، تعلیم و تربیت از قبل از اسلام تا زمان حاضر، تهران: وزارت آموزش و پرورش.
کارلاسرنا، 1362، "آدم ها و آیین ها در ایران"، ترجمۀ علی اصغر سعیدی، تهران: زوار.
کازاما، آکی ئو، 1380، "سفرنامۀ کازاما: نخستین وزیر مختار ژاپن در ایران (1308-1311ش)، ترجمۀ هاشم رجب زاده، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
محبوبی اردکانی، حسین، 1357، "تاریخ مؤسسات تمدنی جدید ایران"، ج1، تهران: دانشگاه تهران.
محتشمی پور، فخرالسادات، 1384، سخنرانی در همایش بزرگداشت انقلاب مشروطه در مجموعه مقالات همایش یزرگداشت انقلاب مشروطه، گردآوری ستاد بزرگداشت انقلاب مشروطه، تبریز: ستوده.
معتضد، خسرو و نیلوفر کسری، 1379، "زن، سیاست و حرمسرا در عصر قاجار"، تهران: علم.
ملاح، مهرانگیز، 1385، "خدیجه افضل وزیری دختر بی بی خانم استرآبادی"، تهران: نشر و پژوهش شیرازه.
مونس الدوله، 1380، "خاطرات مونس الدوله ندیمۀ حرمسرای ناصرالدین شاه"، به کوشش سیروس سعدوندیان، تهران: زرین.
ناجی، اعظم، 1383، "تأثیر انقلاب مشروطیت در آموزش زنان" در مشروطه خواهی ایرانیان (مجموعه مقالات)، به کوشش ناصر تکمیل همایون، تهران: مرکز بازشناسی اسلام و ایران.
ناهید، عبدالحسین، 1360، "زنان ایران در جنبش مشروطه"، تبریز: نشر احیاء.
 
Ansar, Sareh and Vanessa Martin, “Women, Religion and Culture in Iran”, Routledge, 2007.
Beck, Lois, ”Women in Iran from 1800 to Islamic Republic”, Urbana University of Illinois Press, 2004
 
Eid, Mushira, “the World of Obituaries: Gender Across Cultures and Over Time”, Detroit Wayne State University Press, 2002.
Kandiyoti, Denis, “Gendering the Middle East: Emerging Perspectives”, London: Tauris, 1996.
Mabud Khan, Abdul, “Encyclopedia of the World Muslims”, Global Vision Publishing Ho, 2001.
Martin, Vanessa, “the Qajar Pact: Bargaining, Protest and the State in Nineteenth- Century Persia”, London: Tauris, 2005.
Michael amin, Camron and Inc Netlibrary, “the Making of Modern Iranian Woman: Gender, State Policy and Popular Culture, 1865-1946”, Gainesville: University Press of Florida, 2002.
Milani, Farzaneh, “Veils and World: the Emerging Voices of Iranian Women Writers”,      Syracuse, N.Y.: Syracuse University Press, 1992.
Moghissi, Hadieh, “Feminism and Islamic Fundamentalism: the Limits of Postmodern Analysis”, London: Zed Books, 1999.
Najmabadi, Afsaneh, “the Story of the Daughteres of Ghuchan: Gender and National Memory in Iranian History”, Syracuse, New York: Syracuse University Press, 1998.
Paidar, Parvin, “Women and the Political Process in Twentieth- Century Iran”,         Cambridge; New York: Cambridge University Press, 1997.
 Sadeghi, Hamideh, “Women and Politics in Iran: Veiling, Unveiling and Reveiling”, New York: Cambridge University Press, 2007.
Suad, Josef and Afsaneh Najmabadi, “Encyclopedia of Women and Islamic Cultures: Methodologies Paradigms and Sources”, Brill, 2003.
Tavakoli-Taraghi, Mohamad, “Refashioning Iran: Orientalism, Occidentalism and Nationalist Historiography”, Basingstoke: Palgrave, 2001.