سیره‌ی امام علی‌(ع) در تعامل با اهل کتاب

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار و عضو عیئت علمی دانشگاه اصفهان

2 کارشناسی ارشد تاریخ اسلام دانشگاه اصفهان

چکیده

امام علی(ع) که پس از یک دوره­ی 25 ساله دوری از صحنه­ی سیاسی اسلام و بازگشت به سنت­های جاهلی و انحراف از اصول قرآنی به امامت رسیدند، ناگزیر بودند برای اصلاح جامعه­ی اسلامی برنامه تمدن سازی نوینی را اجرا کنند. این برنامه شامل نظام سازی اجتماعی، نظام سازی سیاسی، نظام سازی فرهنگی و نظام سازی اقتصادی بود. یکی از مشخصه­های نظام سازی اجتماعی، تنظیم روابط با اهل کتاب بود که این به سبب حضور اقلیت­های دینی گوناگونی بود که در قلمرو خلافت آن حضرت اهمیت داشت. این اقلیت­ها شامل یهودیان، مسیحیان، زرتشتیان و صابئین بودند. بنابراین تعادل و تنظیم روابط حقوقی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی با اهل کتاب ضرورتی امکان‌ناپذیر بود . آن حضرت حقوق اجتماعی را برای آحاد جامعه به‌ویژه آزادی اجتماعی نسبت به همه اقلیت­ها قائل بودند و فرمانداران خود را به رعایت حقوق اهل کتاب و پرهیز از ستمگری نسبت به آنان توصیه می­کرد. بنابراین چنین تصور می­شود که امام علی (ع) با اهل کتاب روابط مدارا گونه­ای داشتند. لذا این پژوهش درصدد بررسی سیره­ی عملی و نظری امام علی(ع) با اهل کتاب و تعامل آن حضرت با اقلیت­های دینی است و حقوق گوناگون آنان را بررسی خواهد کرد و مدل تمدن ساز علوی را در تعامل با اهل کتاب نبین خواهد کرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Style Imam Ali in cooperation with the Ahl e Ketab

نویسندگان [English]

  • Mostafa Pir Moradian 1
  • Kobra Shahri 2
  • Zeinab Hamze Pour 2
1
2
چکیده [English]

Imam Ali (peace be upon him) attained imamate after twenty-five years distance from Islamic politics and a return to pagan and perversive traditions from Quran’s principles. Imam had to perform a new cultural program to reform Islamic society. This program consisted of social, political, cultural and economic systematization. One of the characteristic of social systematization was regularization of relationship with “People of the Book”; this was because of the presence of various religious minorities that were significant in Imam Ali’s caliphate. These minorities were consisted in the Jew, the Christian, the Zoroastrian and the Sabean. Therefore, balance and regularization of civil, social, economic and cultural relationship with “People of the Book” was impossible. His Holiness believed in social rights for everyone, especially social freedom for minorities, this means that he recommended his governors to observe rights of “People of the Book”, and abstain from oppression. So it seems Imam Ali acted moderately towards “People of the Book”. Therefore, this research is to study the operational and theoretical nature of Imam Ali towards “People of the Book”, and also his interaction with religious minorities. The study will discuss different rights of minorities and will explain the model of cultural eminence in the view of interaction with “People of the Book”.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Imam Ali
  • People of the Book
  • right
ابن ابی الحدید، عبدالله بن هبه الله(1385): شرح نهج‌البلاغه، بیروت، داراحیاء التراث، چاپ دوم
ابن اثیر، عزالدین(بی­تا): الکامل، ترجمه عباس خلیلی، تصحیح مهیار خلیلی، به اهتمام سادات ناصری
ابن حسام‌الدین هندی، علی المتقی(1413ه): کنز العمال فی الاقوال و الافعال، بیروت، مؤسسه الرساله
ابن سعد، محمد(بی­تا): طبقات، بیروت، دار صادر
ابن عساکر، علی بن الحسن بن هبه الله(1415ه): تاریخ دمشق، بیروت، دارالفکر
ابن منظور، محمد(1408ق): مختصر تاریخ دمشق، دمشق، دارالفکر
ابن هشام، عبدالملک(1375ق): سیره النبویه، تحقیق مصطفی سقا و دیگران، مصر، مطبعه الباس الحلبی
ابو زهره، محمد(1375): خاتم پیامبران، ترجمه حسین صابری، مشهد، آستان قدس رضوی، چاپ دوم
اصفهانی، ابوالفرج(1385ه): مقاتل الطالبین، به تصحیح علی‌اکبر غفاری، قم، دارالکتب الطباعه
انصاری، محمدعلی(بی­تا): غررالحکم و درر الکلم، تهران،بی‌نا
بخاری، ابوعبدالله محمد بن اسماعیل(1407ق): صحیح، الطبعه الاولی، شرح و تحقیق قاسم الشماعی الرفاعی، بیروت، دارالقلم
بلاذری، احمد بن یحیی بن جابر(1407ق): فتوح البلدان، به کوشش عبدالله انیس الطباع، بیروت، مؤسسه المعارف
 
بلاذری، احمد بن یحیی بن جابر(1424ق): انساب الاشراف، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی بیروت، دارالفکر
بوازار، مارسل (1362): انسان‌دوستی در اسلام، ترجمه محمدحسن مهدوی اردبیلی و غلامحسین یوسفی، تهران، طوس
بیات، اسدالله(1380): میزان عدالت، تهران، مسعی
بیهقی، احمد بن حسین بن علی(1413 ق): السنن الکبری، بیروت، دارالمعرفه
ثقفی، ابی اسحاق ابراهیم بن محمد(بی­تا): الغارات، به تحقیق میر جلال‌الدین حسینی ارموی، انجمن آثار ملی
جرداق، جرج(بی­تا): الامام العلی صوت العداله الانسانیه، بیروت، دارالروائع
حر عاملی، محمد بن حسن(1409): وسائل الشیعه، قم، مؤسسه آل البیت
حرانی، ابن شعبه(1352): تحف العقول، به تصحیح علی‌اکبر غفاری، تهران، کتاب‌فروشی اسلامیه
عروسی حویزی، عبد علی بن جمعه(1415): تفسیر نور الثقلین، ج 3، قم، اسماعیلیان
ﺣﻤﯿﺮی، ﻋﺒﺪ ﷲ ﺑﻦ ﺟﻌﻔﺮ (1413ق): ﻗﺮب اﻹﺳﻨﺎد، ﻗﻢ، ﻣﺆﺳﺴﻪ آل صلبیت علیهم‌السلام
دشتی، محمد(1381): الگوهای رفتاری حضرت امیرالمؤمنین علی(ع)، قم، مؤسسه فرهنگی تحقیقاتی امیرالمؤمنین
سبحانی، جعفر(1366): پژوهش عمیق پیرامون زندگی امام علی(ع)، تهران، جهان‌آرا، چاپ سوم
سبحانی، جعفر(1380): فروغ ولایت، قم، مؤسسه امام صادق(ع)
سپهر، محمدتقی لسان الملک(1396ق): ناسخ التواریخ، به تصحیح و حواشی باقر بهبودی، تهران، کتاب‌فروشی اسلامیه
طبری، محمد بن جریر(1352): تاریخ الرسل و الملوک، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران، بنیاد و فرهنگ ایران
طوسی(1365): تهذیب الاحکام ،طبعه الرابع، تحقیق حسن خراسانی، تصحیح محمد آخوندی، تهران، دارالکتب اسلامیه
طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن(1390): الاستبصار، حققه حسن موسوی خراسان، تصحیح محمد آخوندی، تهران، دارکتب الاسلامیه
عاملی، محسن امین(1360): قضاوت­های محیرالعقول یا داوری­های حیرت‌انگیز، ترجمه محمود بن سید جعفر الزرندی، تهران، کتاب‌فروشی اسلامیه
عمید زنجانی، عباسعلی(1373): فقه سیاسی، تهران، امیرکبیر، چاپ سوم
فغفور مغربی، حمید(1390): سیره­ی اجتماعی، سیاسی امام علی(ع) به مشهد، بنیاد پژوهش­های قرآنی حوزه و دانشگاه
قشیری نیشابوری، مسلم بن حجاج(1416ه): صحیح مسلم، بیروت، مکتبه المعارف
قمی، ابی جعفر محمد بن الحسین بن بابویه(1404ه): الخصال، الطبعه الاولی، علی‌اکبر غفاری، بیروت- لبنان، مؤسسه الاعلمی للمطبوعات
کلینی، محمد بن یعقوب(1388ق): الکافی، تهران، دارالکتب اسلامیه
مسعودی، ابوالحسن علی بن الحسین، مروج الذهب و معادن الجوهر، الطبعه الثانیه، به تحقیق محمد محیی الدین عبدالحمید، مطبعه السعاده.
مفید، محمد بن محمد بن نعمان (بی­تا): الارشاد فی معرفه حجج الله علی العباد، ترجمه هاشم رسولی محلاتی، علمیه اسلامیه
مفید، ابوعبدالله محمد بن نعمان ( بی تا): الارشاد فی معرفه حجج الله علی العباد، ترجمه محمدباقر ساعدى خراسانى، تصحیح محمدباقر بهبودى
مجلسی،محمدباقر(بی­تا): بحارالانوار،تهران، دارالکتب الاسلامیه
منقری، نصر بن مزاحم(1404ق): وقعه الصفین ، طبعه الثانیه، به تصحیح و شرح عبدالسلام محمد هارون، العربیه الحدیثه
ناظم زاده قمی،اصغر(1373ه ش): تجلی امامت، قم، نشر الهادی، چاپ دوم
نوری طبرسی، حسین بن میرزامحمدتقی(1407ق)مستدرک الوسایل، مؤسسه آل البیت
نویری، شهاب‌الدین احمد(1365): نهایه الارب فی متون الارب، ترجمه محمود مهدوی دامغانی، تهران، امیرکبیر
واقدی، محمد بن عمر(1409ق): المغازی، تحقیق مارسدن جونز، بیروت، مؤسسه الاعلمی للمطبوعات
یعقوبی، احمد بن اسحاق(1382): تاریخ یعقوبی، ترجمه­ی محمد بن ابراهیم آیتی، تهران، علمی و فرهنگی