اوضاع داخلی ایران در جنگ جهانی اول: از بی‌طرفی تا تشکیل دولت موقت ملی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد تاریخ ایران دوره اسلامی

2 کارشناس ارشد تاریخ دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

جنگ جهانی اول (1918-1914م/ 1336-1332ه.ق) گرچه در اروپا آغاز شد، دامنه‌ی آن به تدریج سایر نقاط جهان از جمله آسیا و به ویژه ایران را در برگرفت. با این‌که دولت ایران بی‌طرفی همه جانبه‌‌اش را در جنگ اعلام کرده بود، این بی‌طرفی از سوی دولت‌های درگیر در جنگ نقض گردید. در این زمینه دولت روسیه در محرم1334 ه.ق/آبان 1294 ه.ش. در نتیجه فعالیت نیروهای آلمانی در ایران و همچنین گرایش بیشتر مردم ایران به متحدین، قزوین را تصرف کرده و برای تهدید، نیروهایش را به سوی تهران گسیل کرد. به همین دلیل گروه زیادی از آزادی خواهان اعم از تجار،علما، روزنامه نگاران، اعیان و اشراف، نمایندگان مجلس گروه گروه ابتدا به سمت قم سپس کاشان ، اصفهان مهاجرت کردند  و در نهایت در کرمانشاه دولت موقت ملی را به طرفداری از متحدین تشکیل دادند. پژوهش حاضر بر آن است تا ابتدا موضوع بی طرفی ایران را به بحث بگذارد و از این رهگذر آغاز و سرانجام دولت موقت ملی را بررسی کند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Internal conditions of Iran in first world war; from impartiality to informing national temporary government

نویسندگان [English]

  • Jalil Ghassabi Gaz Koh 1
  • Mohammad Reza Beheshti 2
چکیده [English]

First world war(1914 - 1918 A.D / 1332 - 1336 A . H) although began in Europe , its development     gradually involved other places of world such as Asia and especially Iran . In spite of , Iran government  had proclaimed its impartiality compeletely , but  it was reversed by other governments that were in war .
In connection , Russia government In 1334 Moharram / 1294 Aban , because of German persons trying in Iran and also more tendency that Iranian people had to allies, deflowered Qazvin and for threating sent its persons to Tehran .For this reason, many groups of liberals such as merchants, scholars , journalist , nobles , members of parliament collective emigrated first to Qom and then Kashan , Esfahan and finally in Kermanshah they formed national temporary government for partiality from allies . This search wants to discuss at first, Iran impartiality subject and from this way investigates beginning and the end of national temporary government.

کلیدواژه‌ها [English]

  • first world war
  • Iran
  • internal conditions
  • impartiality in war
  • national temporary government
آوری، پیتر(1373) تاریخ معاصر ایران از تاسیس تا انقراض قاجاریه، ترجمه ی محمد رفیعی مهر آبادی، تهران: موسسه انتشاراتی عطایی.
اتحادیه، منصوره(1371) احزاب سیاسی در مجلس سوم، تهران: نشر تاریخ ایران.
اردلان، امان‌الله (1372) خاطرات حاج عزالممالک اردلان، تنظیم و تحشیه عاقلی، تهران: نشر نامک.
اعظام قدسی، حسن (1379) خاطرات من «روشن شدن تاریخ صدساله»، تهران: چاپخانه حیدری. 2ج.
افشاریزدی، محمود(1358) سیاست اروپا در ایران، ترجمه ی ضیاالدین دهشیری، تهران: مجموعه‌ی انتشارات ادبی و تاریخی.
بهار، محمدتقی (1371) تاریخ مختصر احزاب سیاسی ایران، تهران: انتشارات امیرکبیر، 2ج.
خان ملک ساسانی، احمد (1386) یادبودهای سفارت استانبول، تهران: اساطیر.
دولت آبادی، یحیی(1387) حیات یحیی، مقدمه و تصحیحِ مجتبی برزآبادی فراهانی، تهران: انتشارات فردوس،5ج.
ذوقی، ایرج (1368) تاریخ روابط سیاسی ایران و قدرت های بزرگ(1925-1900)، تهران: شرکت انتشاراتی پاژنگ.
روزنامه حبل‌المتین، 18 محرم 1333، س 22، ش 29.
روزنامه حبل المتین، 20 ذیحجه ی1333، س22، ش26.
روزنامه حبل المتین، 4 جمادی الاخر 1333، س23، ش45.
روزنامه حبل المتین، 27ذیحجه ی1333، س22،ش27.
سازمان کتابخانه‌ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی.
سازمان کتابخانه‌ها، موزه ها و مرکز اسناد ملی.
سایکس، سرپرسی (1377) تاریخ ایران، ترجمه ی محمد تقی فخر داعی گیلانی، تهران: دنیای کتاب.
 
سپهر(مورخ‌الدوله)، احمدعلی(1362) ایران در جنگ بزرگ، تهران: انتشارات ادیب، چاپ دوم.
سمیعی، حسین و امان الله اردلان (1332) اولین قیام مقدس ملی در جنگ جهانی اول، تهران: ابن سینا.
سولینگ، پیتر (1389) تاریخ آلمان(از2055-1871)، ترجمه حبیب الله جوربندی، تهران: کتاب آمه.
شیبانی، وحیدالملک(1378) خاطرات مهاجرت، به کوشش ایرج افشار و کاوه بیات، تهران: نشر شیرازه.
عین‌السلطنه، قهرمان میرزا (1378) روزنامه خاطرات عین‌السلطنه، به کوشش مسعودسالور، تهران: اساطیر، ج 5 ، 6 ، 7 .
کاووسی عراقی، محمدحسن(1380) «نقض بی طرفی ایران در جنگ جهانی اول» ایران در جنگ جهانی اول، به کوشش صفا اخوان، تهران: انتشارات وزارت امور خارجه.
کتاب سبز(1363) با مقدمه ی رضاقلی نظام مافی، تهران: نشر تاریخ ایران.
کحال‌زاده، ابوالقاسم(1363) دیده‌ها و شنیده‌ها «خاطرات»، به کوشش مرتضی کامران، تهران: نشر فرهنگ.
کدی، نیکی آر(1381) ایران دوران قاجار و برآمدن رضاخان، ترجمه ی مهدی حقیقت خواه، تهران: ققنوس.
محبوب فریمانی، الهه(1382) اسناد حضور دولتهای بیگانه در شرق ایران، مشهد: سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی.
مستوفی، عبدالله(1360)شرح زندگانی من، تهران: کتابفروشی زوّار.
میروشنیکف، ایوانوویچ(1344) ایران در جنگ جهانی اول، ترجمه ی ع. دخانیاتی، تهران: امیرکبیر، چاپ سربی.
نصیری مقدم، محمدنادر(1374) گزیده ای از اسناد دریای خزر و مناطق شمالی ایران در جنگ جهانی اول، تهران: انتشارات وزارت امور خارجه.
نقیب زاده، احمد(1383) جامعه شناسی بی طرفی و روانشناسی انزوا گرایی در تاریخ دیپلماسی ایران، تهران: انتشارات وزارت امور خارجه.
نقیب زاده، احمد(1385) تاریخ دیپلماسی و روابط بین الملل از پیمان وستفالی تا امروز، تهران: نشر قومس، چاپ ششم.
نوایی، عبدالحسین(1375) ایران و جهان از مشروطیت تا پایان قاجاریه، تهران: نشر هُما، 3ج.
نیکیتین، ب(1329) ایرانی که من شناختم، ترجمه ی فره وشی، تهران: انتشارات معرفت.
هدایت، مخبرالسلطنه (1344) خاطرات و خطرات، تهران: کتابفروشی زوار.
هوشنگ مهدوی، عبدالرضا(1369) تاریخ روابط خارجی ایران از ابتدای دوران صفویه تا پایان جنگ جهانی دوم، تهران: امیرکبیر.
Atabaki, Touraj: Iran and the First World War I.B.TAURIS .LONDON, NEWYORK, 2006.