اختلافهای سرزمینی و مرزی در میان کشورهای جنوبی خلیج فارس1995- 2012م/1374-1391ش

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دکتری روابط بین الملل و استاد مدعو دانشگاه علامه طباطبایی

چکیده

نوشتار پیش رو با طرح این پرسش که علل و دلایل اختلاف های سرزمینی و مرزی در  میان کشورهای جنوبی خلیج فارس چیست؟ تلاش دارد با بهره گیری از روش توصیفی فرآیندی به این مهم بپردازد که در کشورهای حاشیه خلیج فارس مرز مفهومی بیگانه است و سرحدات بسیاری از کشورهای این منطقه به وسیله مناطق مرزی و نه خطوط مرزی مشخص می‌شوند.در خصوص مشخص نبودن دقیق مرزها در کشورهای حاشیه خلیج فارس می توان به مواردی نظیر کوچ قبایل، وجود صحراهای خشک و بی‌آب و علف، عدم اکتشافات نفتی اشاره کرد. عامل دیگری که علاوه بر مسائل محدودیت های جغرافیایی و یا اختلاف‌های میان منطقه‌ای در روابط میان کشورهای منطقه تاثیرگذار است، وجود منبع حیاتی نفت است که یکی عوامل اصلی در اختلاف و درگیری میان کشورها قلمداد می‌شود. حدود دو سوم ذخایر اثبات شده نفت و یک سوم ذخایر گاز طبیعی جهان در اختیار کشورهای خلیج فارس قرار دارد. هرچند وجود همین عامل یعنی نفت سبب شده تا کشورهای این منطقه برای تعیین حدود با یکدیگر وارد مذاکره شوند. به عبارت دیگر تا قبل از این که منابع عظیم زیرزمینی در بستر و زیر بستر خلیج فارس کشف شود، عملاً اختلاف­های سرزمینی بین این کشورها مطرح نبود با آشکار شدن این حقیقت بود که اختلافات سرزمینی بین این کشورها بر سر تحدید حدود مناطق دریایی و حوزه های نفتی مشترک بین تمامی هشت کشور حاشیه خلیج فارس پدید آمد. البته دخالت­ها و اعمال نفوذهای کشورهای استعماری بویژه بریتانیا در شکل گیری و تداوم این اختلافات موثر بوده است. همچنین به دلیل بافت جمعیتی مردم ساکن سرزمین­های خلیج فارس و به خصوص سواحل جنوب این پهنه آبی عملاٌ مرزبندی­های سیاسی تا اواخر قرن هجده میلادی در این منطقه به شیوه رایج در دیگر نقاط دنیا شکل نگرفته بود. به هر رو، مرزهای بین برخی از کشورهای منطقه مانند امارات متحده عربی با عربستان سعودی، عمان با عربستان سعودی، عمان با یمن و امارات متحده عربی با عمان به علت وجود ادعاهای ارضی، سیاست‌های توسعه‌طلبانه و هزینه‌های زیاد مربوط به علامت‌گذاری تاکنون بر روی زمین علامت گذاری نشده اند. بنابراین، این نوشتار بر آن است تا با بررسی و مطالعه تحولات صورت گرفته در موضوع مرز و سرزمین مابین کشورهای حاشیه­ای خلیج فارس طی سالهای 1995 -2012م/1374-1391ش ، علل و دلایل اختلاف­های سرزمینی و مرزی کشورهای جنوبی خلیج فارس را در قالب توصیفی فرایندی، واکاوی نماید.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Territorial and Boundaries Deliminations Between the Southern Persian Gulf States 2012-1995/1391-1374

نویسنده [English]

  • Fatemeh Mohammadi
پاکدامن، رضا ، سلسله مقالات خاورمیانه شناسی، ‌«شورای همکاری خلیج فارس: بررسی مواضع و جهت گیری ها»، تهران: مرکز پژوهش های علمی و مطالعات استراتژیک خاورمیانه،1374.
 
جعفری ولدانی،اصغر، تحولات مرزها و نقش ژئوپلتیک آن در خلیج فارس، تهران: قومس،1374.
 
کمپ،جفری، رابرت هارکاوی،جغرافیای استراتژیک خاورمیانه، ترجمه مهدی حسینی متین، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی،1383.
 
مجتهد زاده، پیروز،کشورها و مرزها در منطقه ژئوپلتیک خلیج فارس: سلسله نوشتاری در جغرافیای سیاسی خلیج فارس، ترجمه حمید رضا ملک محمدی نوری، تهران: وزارت امورخارجه، موسسه چاپ و انتشارات،1371.
 
مجتهد زاده، پیروز، امنیت و مسایل سرزمینی در خلیج فارس: جغرافیای سیاسی دریایی،‌ترجمه امیر مسعود اجتهادی،‌تهران وزارت امورخارجه،‌مرکز چاپ و انتشارات،1380.
 
 
مقاله:
 اسدی،علی اکبر، «شورای همکاری خلیج فارس؛ مبانی، ساختار و الگوها»،  پژوهشنامه سیاست خارجی، مهر، ش28، 1389.
 
مجتهد زاده، پیروز ،«مرز چیست و مرز سیاسی کدام است»،‌هفته نامه اراده آذربایجان،‌ نهم تیر ماه،1352.
 
واعظی، محمود،«ترتیبات امنیتی خلیج‌فارس»، راهبرد،‌ شماره 40، تابستان،1385.
 
 
انگلیسی:
کتاب:
Clarke, Angela, The islands of Bahrain: an illustrated guide to their heritage. [Manama, Bahrain] (P.O. Box 5087, Manama): Bahrain Historical & Archaeological Society,1981.
 
Hill, Mike, Hawar Islands, Miracle Publishing,2005.
 
 
kamrava,Mehran, ed., International Politics of the Persian Gulf, Syracuse: Syracuse University Press,2011.
 
Morton, Michael Quentin, Buraimi: the Struggle for Power, Influence and Oil in South-eastern Arabia, to be published in 2013 by I.B. Tauris,2013.
 
Peterson,J.E., "Sovereignty and Boundaries in the Gulf States: Settling the Peripheries",in  Mehran kamrava,ed., International Politics of the Persian Gulf, Syracuse: Syracuse University Press,2011.
 
Schofield Richard, Evans K.Elizabeth. (eds), Arabian Boundaries: New Documents:1966-1975, Cambridge University Press,2009.
 
Taylor, Peter J., Political Geography, 2nd ed., Longman Group Ltd, London ,1989.
 
 
 
وب سایت ها:
 
 
CIA - The World Fact book ,
http://www.icj-cij.org/docket/index.php?sum=443&code=qb&p1=3&p2=3&case=87&k=61&p3=5
Maritime Delimitation and Territorial Questions between Qatar and Bahrain (Qatar v. Bahrain(http:// www.icj-cij.org/icjwww/idocket/iqb/iqbjudgments/ijudgment_20010316/iqb_ijudgment_20010316.htm
http://www.theestimate.com/public/032301.html
 
 
http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=13911005001213
 
 
 
Saudi Arabia–United Arab Emirates border dispute. http://www.uaeinteract.com/uaeint_misc/pdf_2006/English_2006/eyb3.pdf
 
http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=1391100500121
RIYADH (Reuters), http://in.reuters.com/article/2009/08/23/idINIndia-41923020090823,( | Sun Aug 23, 2009 7:42pm)
چالشهای فراروی شورای همکاری خلیج فارس برای تبدیل به اتحادیه،http://www.irna.com/fa/NewsPrint.aspx?ID=172510 ، 16/02/1391 - 10:51
http://www.persiangulfstudies.com/fa/index.asp?P=NEWS2&Nu=213
http://noorportal.net/90/1646/1647/34765.aspx.
http://www.aftabir.com/travel/countries/oman/international_relations/relation.php